Zorg voor emoties. Rationaliteit en functionaliteit winnen het van de rijke geschiedenis en herinneringen

Janskliniek
Ridderstraat 32
2011 RS Haarlem
Tel: 023-8914000
Email: info.janskliniek@shdh.nl
De Janskliniek maakt onderdeel uit van Stichting SHDH, een organisatie die zorg en diensten verleent in Haarlem en omgeving: http://www.shdh.nl/page/view/name/177-janskliniek

Ingang Janskliniek

• Zorg voor emoties
• De Janskliniek in beeld
• Geef nieuwe bewoners en hun naasten woninginrichtingtips mee
• De receptie als visitekaartje
• Creëer levendige plint of gevel; de diensten en voorzieningen zijn nu naar binnen gericht
• Kookmedewerker van 16.00 tot 20.00 uur per woonkamer
• Tuinen kunnen veel meer gaan betekenen
• De gescheiden tuinen beperken onnodig de bewegingsvrijheid
• Voeg button ‘Verwantenbeleid’ op website toe
• Filosofie van zelfbeschikking en beslissingsvrijheid

Zorg voor emoties
Dame T is nog geen 24 uur terug uit Johannesburg, waar ze was voor een bezoek aan haar pleegkinderen, als we richting haar geboortestad rijden: Haarlem. Daar bevindt zich in het historisch hart van de stad de Janskliniek.. De nog maar pas herstrate Jansstraat laat in de betegeling de contouren van de oudste stadspoort zien. Twintig passen verder op de hoek Jansstraat/Ridderstraat staat het verpleeghuis. De Janskliniek zelf is de bakermat van de Haarlemse ouderenzorg, opgericht in 1390 als het Sint Jans Gasthuis door de Haarlemse ridder Dirc dye Roper. Deze ridder behoorde tot de orde van de Sint Jansheeren of ridders van Sint Jan, die later zou opgaan in de protestant-christelijke Johanniter Orde. Het is leuk dat de geschiedenis op de website een apart hoofdstuk is. Het zou nog leuker zijn als deze informatie op een plaquette aan de buitenmuur te lezen zou zijn.
De Janskliniek grenst aan het Noord-Hollands Archief, gehuisvest in de Janskerk, gebouwd in de jaren 1310-1318. Het historische gebouw, waarin het verpleeghuis zich eerder bevond is rond de recente eeuwwisseling voor het grootste deel afgebroken. Ter zelfde plekke is een nieuw verpleeghuis gebouwd. In de bewaarde historische delen uit begin 1700 vindt de dagbehandeling onderdak.

Het hofjesachtige straatje naar de ingang van het archief ademt nog immer een vroegmiddeleeuwse sfeer, in schril contrast met de fantasieloze, saaie nieuwbouw van de Janskliniek, die er nu nog geen tien jaar staat.

De Janskliniek in beeld
De Janskliniek biedt plaats aan 90 bewoners. Er zijn vier woningen, waar mensen met een vorm van dementie kunnen wonen. Er zijn twee woningen, waar mensen verblijven met een somatische (lichamelijke) aandoening en twee woningen voor mensen met Niet Aangeboren Hersenletsel (NAH). Daarnaast is de Janskliniek gespecialiseerd in geriatrische revalidatie en herstelzorg. Voor oudere mensen die moeten revalideren zijn er twee woningen, alsmede twee gespecialiseerde woningen voor mensen die een hersenbloeding hebben gehad. Het dagcentrum in de Janskliniek biedt van maandag tot en met donderdag begeleiding en behandeling aan thuiswonende ouderen met lichamelijke beperkingen.

Alle bewoners leven in woongroepen van 7 a 8 mensen. Ze hebben allemaal een eigen woon/slaapkamer. Sommigen met eigen sanitair, anderen moeten dat met z’n tweeën delen. Per woongroep beschikken de bewoners over een grote woonkamer met keuken.

Geef nieuwe bewoners en hun naasten woninginrichtingtips mee
Aan de achterkant van het gebouw kunnen we in een aantal van deze woon/slaapkamers naar binnen kijken. Ze zijn van een redelijke omvang en hebben een vorm die wat variatie mogelijk maakt in de opstelling van bed en meubels in de kamer. Door de Janskliniek worden gordijnen, een bed, een klerenkast, een bedkastje, het marmoleum op de vloer, een televisie, en telefoonaansluiting geleverd. Verder is men vrij de kamer naar eigen smaak in te richten. Gelukkig geen zichtbare wastafels, waardoor je niet tegen de tandenborstels aankijkt. Eigen of gedeeld sanitair en badgelegenheid is via elke woon/slaapkamer rechtstreeks te bereiken. Elke kamer heeft een kantelraam dat zorgt voor de toelating van enige buitenlucht.
De woon/slaapkamers die wij van buiten in kunnen kijken, zijn erg donker en kunnen het ook overdag niet stellen zonder verlichting. Ze liggen aan de buitenzijde van het gebouw, waar mede door de smalle straatjes weinig daglicht kan toetreden. Dat geldt eveneens voor de gezamenlijke woonkamers die wij op de begane grond zien. Eigenlijk ben je er permanent aan het schemeren. De vrij lage, stereotype, vervreemdende systeemplafonds dragen daar ook toe bij.
Hoe de woon/slaapkamers zijn ingericht varieert van zeer sober tot uitermate gezellig. Dat is maar net hoeveel aandacht bewoners en hun familie daaraan hebben willen besteden en hoe belangrijk zij het vinden om er ook echt een eigen woonkamer van te willen maken. Wellicht is het raadzaam aan toekomstige bewoners en hun naasten woninginrichtingtips mee te geven als men zich voor de Janskliniek aanmeldt. Het kan helpen dat men meer aandacht besteedt aan het huiselijk maken van de eigen kamer.

De receptie als visitekaartje
Via de ingang komen we bij de receptie en krijgen we een handzame folder met informatie over de Janskliniek aangereikt van de folder. De sfeer voelt meteen al goed. Op de lage receptie balie ook een bordje ‘welkom’ en de naam van de receptioniste. We krijgen allervriendelijkst al meteen een uiteenzetting over de Janskliniek. Daarmee wordt een echt visitekaartje richting de bezoeker afgegeven. We missen een plattegrond in de ontvangstruimte.

Creëer levendige plint of gevel; de diensten en voorzieningen zijn nu naar binnen gericht
Vanuit de hal hebben we zicht op de kapsalon. Wij vinden het jammer dat deze kapsalon, juist op deze plek in hartje centrum Haarlem, ook niet gewoon voor de buurt werkt. De gevel en de plint zou daar echt aan levendigheid door winnen. Achter de receptie lopen we het restaurant ‘de Wintertuin’ binnen. Door de glazen overkapping is het restaurant overgoten door ‘zon’-licht. In het restaurant kan men tussen 11.30- 13.00 uur een warme maaltijd krijgen. Op het moment dat wij er zijn is het restaurant met name bezet door medewerkers van het huis die zich tegoed doen aan soep, goed belegde broodjes, salades uit een zeer gevarieerde saladbar of aan de maaltijd die op het menu staat. Voor vandaag is dat een halve kip met frites en appelmoes. In het restaurant wordt elke dag vers gekookt. Het ziet er allemaal lekker uit. En voor zover wij ervan proeven smaakt het ook heerlijk.
In het restaurant staat een aquarium. Er liggen kranten en tijdschriften en er kan gedamd of geschaakt worden. Buiten de lunchuren is het restaurant open voor koffie of thee met lekkere koeken of een borreltje. De soep van de dag die na de lunch over blijft, kan men er pakken tegen betaling van 1 euro.
Bewoners uit de omgeving kunnen tussen de middag eveneens gebruik maken van het restaurant. Het lijkt niet echt veel te gebeuren. Na vijven is het restaurant toegankelijk via de receptioniste. Men vertelde ons en we zagen het ook op de website, dat er momenteel vrijwilligers worden gezocht en opgeleid om het restaurant ook tussen 18.00 en 20.00 uur open te kunnen stellen.
Aan het restaurant grenst een winkeltje, waar men dagelijks tussen 10.30 en 11.30 en tussen 15.00 en 17.00 uur terecht kan. Wij vinden het winkeltje wat weggestopt: het is geheel inpandig. Ook hier geldt, waarom niet een ondernemer een kleine buurtsuper laten exploiteren in de plint van het gebouw? De super is verzekerd van een vaste klandizie vanwege de 90 bewoners, de bezoekers van het dagcentrum en van restaurant ‘de Wintertuin”. En dan hebben we nog niet eens de medewerkers zelf meegenomen en alle voetgangers die de Janskliniek passeren. Wij zagen er dus zowel ruimtelijk als economisch mogelijkheden voor.

Kookmedewerker van 16.00 tot 20.00 uur per woonkamer
Op de woonkamers zelf wordt ‘s avonds vers gekookt. De bewoners hebben een say in wat zij willen eten. In onderling overleg wordt het weekmenu vastgesteld. Per woonkamer is een kookmedewerker in dienst, die van 16.00 tot 20.00 uur aanwezig is voor het (voor-)bereiden van en hulp bij de maaltijden. Ook de bewoners helpen mee met eten koken. De ingrediënten worden via internet besteld en afgeleverd. Om het smullen te bevorderen, lezen we in het activiteitenoverzicht, werd op 31 augustus een wedstrijd georganiseerd: welke huiskamer bakte de lekkerste taart voor bij de High Tea die middag.

Tuinen kunnen veel meer gaan betekenen
De glazen overloop vanuit het restaurant biedt toegang tot woongedeelten van het huis en tot twee grote binnentuinen, waarvan de ene tuin bestemd is voor bewoners van de gesloten woongroepen en de andere tuin voor bewoners van de niet gesloten woongroepen. De ‘open’ tuin wordt gedeeld met de deelnemers aan de dagbehandeling. Onder begeleiding van naasten mogen de bewoners van de gesloten woongroepen ook van de ‘open’ tuin gebruik maken. De tuinen zijn goed onderhouden, alhoewel ook hier weer de stoelen schots en scheef staan en een aantal aan vervanging toe is. In de ‘open’ tuin’ kunnen kleintjes zich vermaken op een klim- en speeltoestel, dat met grote creativiteit ontworpen is, omringd door houten dieren. In de ‘open’ tuin is een vijver, afgedekt met rasters, waarin de goudvissen maar moeilijk te ontwaren zijn, ook al door het troebele water, waarin ze rondzwemmen. Beide tuinen kunnen aanzienlijk aantrekkelijker worden gemaakt door toevoeging van wat meer belevingsgerichte elementen, zoals een waterval, een kippenhok, een volière, beelden en mogelijkheden tot het kweken van tuinkruiden, tomaten etc.
Of toon je geschiedenis. Wij begrijpen dat er zelfs wapens uit de riddertijd zijn gevonden en wellicht ook nog andere historische of archeologische resten. Die zou je heel goed een plek in de tuin kunnen geven, zeker in samenwerking met het Archief dat een rechtstreekse buurman is en er de facto ook een belang bij heeft om de collectie zichtbaar ten toon te stellen. Ook zou je vanuit het Archief een ingang tot de tuin kunnen maken, zodat archiefmedewerkers, maar wellicht ook bezoekers van deze tuin (en restaurant?) gebruik kunnen maken. Het creëert meer levendigheid.

De gescheiden tuinen beperken onnodig de bewegingsvrijheid
Wij zijn helemaal niet overtuigd van de noodzaak tot het scheiden van de tuinen, temeer omdat het hier in beide gevallen om binnentuinen gaat en omdat de mogelijkheid tot vrije bewegingsruimte van de bewoners van de gesloten afdelingen toch al erg beperkt is. Noch de huiskamers, noch de woon/slaapkamers beschikken over een eigen buitentuin, of balkon, waar men contact kan maken met de buitenwereld. Helemaal bovenin zien we iets wat een dakterras zou kunnen zijn, maar deze is zeker niet voor iedereen makkelijk bereikbaar.
De architect van het gebouw had er goed aan gedaan meer oog te hebben, voor binnen/buiten, door bijvoorbeeld de woon/slaapkamers van de bewoners van de gesloten afdelingen te laten aansluiten op de binnentuin, eventueel met beschermde eigen kleine tuintjes grenzend aan de binnenhof en toegankelijk vanuit de woon/slaapkamer. Gedane zaken nemen ook hier echter geen keer. Het maakt het huis wel erg tot een instituut, waarbij de bewoners voor hun beweging, zowel in het huis als in de buitenlucht altijd aangewezen zijn op begeleiding van anderen. Door de indeling van het gebouw worden de bewoners van de gesloten afdelingen nu meer dan noodzakelijk geïsoleerd.
Het gebouw kan aan ‘bewegingskwaliteit’ winnen door beide binnentuinen met elkaar te verbinden en er een open hof van te maken met verschillende sferen, waarin de hierboven genoemde belevingsgerichte elementen een rol kunnen spelen. Juist in Haarlem zou je op dit punt grote kwaliteit mogen verwachten, een stad die zo vermaard is om haar hofjes.

Voeg button ‘Verwantenbeleid’ op website toe
De Janskliniek maakt onderdeel uit van Stichting SHDH. SHDH exploiteert ongeveer 10 locaties, heeft dagbehandeling etc. alsook thuiszorg. Fier prijken de foto’s van de voorzitters van Raad van Bestuur, Cliëntenraad en Ondernemingsraad op de homepage van de website.
De Janskliniek en de Stichting SHDH benadrukken overal het belang van de verwanten. Dat stelt de Dames The natuurlijk tevree. Het kan een tandje beter als de website ook het verwanten- of naastenbeleid apart onder een button gaat verwoorden.

Filosofie van zelfbeschikking en beslissingsvrijheid
De filosofie van de Janskliniek, zoals deze op de website en in informatiebrochures verwoord staat doet recht aan zo groot mogelijke zelfbeschikking en beslissingsvrijheid van de bewoners. Bezoekers zijn op alle tijden van de dag welkom en moeten zich thuis kunnen voelen. Verwanten kunnen naar eigen keuze betrokken blijven bij de zorg rond hun dierbare en zijn van harte welkom in de hulp bij de dagelijkse verzorging, het klaarmaken van de maaltijden of het doen van gezamenlijke activiteiten. Behalve de revalidanten betaalt elke bewoner verplicht voor een pluspakket per huiskamer. Het bedrag van 17,50 euro wordt besteed aan extraatjes: lekkere hapjes, wijn een borreltje, een krant of tijdschrift per huiskamer. Naar keuze is er een pluspakket ‘Activiteiten en Welzijn’ ad 12,50 euro om deel te kunnen nemen aan bijv. film- en diamiddagen, koffieconcerten, gebruik te kunnen maken van het uitbureau en van geheugentrainingen.

Zet je rijke geschiedenis in de etalage
Qua zorg, eten en activiteiten lijkt het allemaal wel goed te zitten met dit huis. Het gebouw biedt op punten kwaliteit, zoals het lichte restaurant, de grootte van zowel de woon/slaapkamers als de gezamenlijke woonkamers. Het feit dat eenieder over een eigen kamer beschikt. Qua bewegingsvrijheid is het slechter gesteld: in z’n vorm isoleert het gebouw mensen van de buitenwereld en beperkt het hen in hun bewegingsruimte. Daardoor kan de filosofie die men hanteert niet volledig recht worden gedaan. De donkere kamers versterken dat effect. Je hebt als passant daardoor ook niet de neiging je hand op te steken naar de bewoners.

 In het oude gedeelte herinneren de regentenkamers nog aan het roemrijke verleden en de eeuwenlange geschiedenis van de Janskliniek. In de nieuwbouw lijkt het rijke verleden wel afgedaan te hebben. De rationaliteit en functionaliteit overheerst. Waarom toch? Het heden heeft zijn basis in het verleden dat weer bepalend is voor de toekomst. Geschiedenis, traditie roept emoties, herinneringen op. Stop dat niet weg, maar koester en toon het.

Dames The © 8 september 2011