Sociale omgeving- en ontmoetingtips voor Overvecht-Zuid, Neckardreefbuurt, Utrecht.

In 2011 hebben we een zorgvisite afgelegd aan het in de wijk gelegen woonzorgcentrum Tamarinde. Tijdens de zorgvisite keken we vooral naar hoe Tamarinde (thans onderdeel van Careyn) vorm en inhoud gaf aan het thuis voelen van de bewoners en hun naasten opdat zij hun gewone leven met zorg kunnen voortzetten. Onderdeel van een zorgvisite vormde ook altijd hoe het woonzorgcentrum binnen en buiten weet te verbinden. Immers naast de eigen woning, is er ook een buurt waarin je woont. Naar buiten kunnen, beweging, frisse lucht, groen en ontmoeting zijn ook primaire levensbehoeften naast een dak boven je hoofd, zorg en eten en drinken. Daar kon indertijd wel een tandje bij gezet worden. Hoe staat het er wat dit betreft nu voor? Maar vooral, hoe staat de buurt die in gemeentelijke stukken de Neckardreefbuurt wordt genoemd, ervoor om te voorkomen en/of uit te stellen dat gebruik gemaakt moet gaan worden van (intramurale) zorgvoorzieningen?

Hoog laag zwart wit

De ons (Danielle Swart van het Jo Visserfonds/Leyden Academy on Ageing and Vitality, Yvonne Witter van ZorgSaam Wonen en Hetti Willemse, de He uit de dames THe van www.zorgvisite.nl en van de stichting Thuis Voelen) vergezellende heer Van de THe, Ad van Elzakker verhaalt over zijn krantenbezorging ervaringen van een 50 jaar geleden in de buurt die we vandaag bezoeken. In die tijd letterlijk een goedbedoeld hoogstandje van licht-lucht-ruimte sociale woningbouw  gelardeerd met grote grasgroene oppervlakten. Eraan gekoppeld of -zo u wil gescheiden- laagbouw rijtjeswoningen gebied.

 

In door ons bestudeerde gemeentelijke stukken, waaronder het Omgevingsprogramma Overvecht lezen we dat voor deze Neckarbuurt de scheidslijn tussen DENK stemmers en Groen Links stemmers, de twee grootste partijen in deze buurt precies loopt tussen hoogbouw en laagbouw.

Tamarinde’s potentie voor binnen-buiten verbinding

De vier Zorg voor de buurt lopers ontmoeten elkaar in de centrale ruime ontvangst hal van Tamarinde. Het zijn de bekende schuifdeuren die op twee verschillende hoeken buiten en binnen  van elkaar scheiden. De ene schuifdeur, die wehet eerst gebruiken, bereik je via een parkeerplaats met een helder edoch zakelijk overzichtsbord dat je standaard bij alle zorgvoorzieningen aantreft (tekst erop natuurlijk wel anders) met wat de gebouwen allemaal herbergen.

Wij denken dat met een kleurrijker bord, cq meer borden op meer punten bij Tamarinde je meer profileert als er zijn voor de buurt én als onderdeel van de buurt. TIP Dat geldt ook voor deze  buitenentree zelf. Zet er wat fleurige bloembakken neer.TIP

De andere schuifdeur komt uit op een plein, waar we later op in zullen gaan. Het openbare binnenplein van Tamarinde is een functioneel gezondheidsplein waar ondermeer apotheek, huisartspraktijk, prikstation, tandarts gevestigd zijn. Het verklaart de klinische, curatieve uitstraling van het plein, de gangen en de ingangen.

 

Het is druk bezocht. De kast met informatiemateriaal heeft zijn immer in de zorg bescheiden plaats achteraf. 200  zorgvisites lang heeft het ons verbaasd dat bewoners- en  publieksgerichte voorlichting, informatie, bewegwijzering zo’n  ondergeschoven kindje is en blijft en er weinig inspiratie gehaald wordt uit bv de culturele en de recreatieve sector hoe je dat aantrekkelijk en verleidend  kunt doen. TIP De coffee corner is prominent in zicht met een bescheiden, goed assortiment. Er staan gezellige tafeltjes  met echte plantjes erop. Een robuuste tafel staat voor het raam met uitzicht op een groot stenen terras en daarachter een groen park.

Wij kunnen ons voorstellen, ook omdat we verder weinig horeca in de qua m2 uitgestrekte buurt aantreffen dat je de toegang naar de coffee corner ook mogelijk maakt vanuit en naar de park kant. Dat je verleidt wordt als bewoners en hun naasten om een ommetje te maken omdat je meteen wat leuks ziet of aantreft. We denken meteen aan de met stenen dieren uitgezette wandelroute die we ooit tijdens een ZORGVISITE zagen en heel uitnodigend was om een ommetje met vader of oma te maken, een praatje met elkaar te hebben ‘Kijk wat zien we nu voor dier? ‘en om de kleinste kinderen te betrekken. Het aanliggende stenen terras kun je met mediterraan groen aankleden, maar ook met wat sport en spel voor jong en oud. TIP Of een minibieb op het terras cq bij de ingang. TIP

We blijven niet onopgemerkt. Terecht is de huismeester nieuwsgierig naar het doel van onze aanwezigheid. We leggen het hem en de locatie manager graag uit en komen tot de gezamenlijke constatering dat Tamarinde en zorgorganisatie Careyn waar Tamarinde onderdeel van uitmaakt te winnen heeft bij een Zorg voor de Neckarbuurt visite. Naast woonzorgcentrum Tamarinde en Nieuw Tamarinde zit Careyn met veel buurtteams in de wijk. En alle tips die de zelfredzaamheid van de wijkbewoners bevorderen past in de doelstelling. Het geeft Tamarinde/Careyn handvatten om een rol en positie aan tafel af te dwingen. TIP

Sociale inspiraties  uit de wandeling in de Neckarbuurt

We verlaten Tamarinde via de andere schuifdeuren en komen direct uit op een groot maar oh zo kaal plein.

Mooie nieuwbouw met zeker ook zorgappartementen erin. De huismeester had deze ons graag laten zien. Deze uitnodiging sloegen wij beleefd af omdat het niet het doel van onze buurtvisite is. Wij willen juist bekijken en potentiële  oplossingen aanreiken om de omgeving van toegevoegde waarde te laten zijn. Onze fantasie gaat bij het ervaren meteen met ons op de loop: een vijver, een fontein, water bedriegertjes, fleurige stenen parasols voor de broodnodige schaduwplekken, een muziek/theekoepel, een jeu de boules baantje. Een zaterdagmarkt. Een openluchttheatertje? Een minibieb? TIPS  De sociale horeca van www.enikrecoverycollege.nl  waar we later een fijne lunch nuttigen zal er wel bij varen. En wie weet kan de organisatie die daar achter zit wel van meer betekenis  zijn. Vaak hebben zij veel talent in huis. Zoek er contact mee. TIP

We draaien om ons en zien een onderdoorgang met erachter een verleidelijke groene vlakte.  Oei. De mooiste plek op de begane grond is een doorzichtige fietsenstalling, hetgeen overigens iemand niet heeft belet om het plein te detoneren met ook nog een heel arsenaal fietsenrekken. De huismeester van Tamarinde haast zich aan te geven, dat is niet van/aan Tamarinde. Toch legt dit voorbeeld wel een gebrek aan visie en kennis in de projectontwikkeling en de inhoudelijke regie van de gemeente bloot. Natuurlijk had op deze plek  de sportzaal die nu verborgen op de eerste verdieping van Tamarinde zit gehuisvest dienen te zijn. Zichtbaar voor iedereen en daarmee laagdrempelig en uitnodigend ook voor de buurt. Een buurt waarvan de bewoners slechter op gezondheid scoren (en obesitas maakt daar vast onderdeel van uit) lezen we in de gemeentelijke stukken. En een buurt waarvan de gemeente ook zegt, maak de plinten levendiger! Welnu, deze plint is voor het oprapen. TIP

Het grote park dat we doorlopen heeft weinig signatuur. We zijn natuurlijk niet de enigen die dit constateren. Het staat, lezen we later ook in het gemeentelijke programma: het wordt ambtelijk geduid als ‘Park waar kwaliteitsverbetering gewenst is’. Vooral de iconische Watertoren heeft  alle potentie om het sociaaleconomische en culturele middelpunt te gaan worden.

Voorbeelden daarvan te over in Nederland. Recent was een van ons bv in Villa Augustus in Dordrecht waar een elektriciteit centrum is omgetoverd. Of kijk naar de start up De Verbroederij in Amsterdam Noord. TIP

De dierenweide annex  heeft al het loodje moeten leggen.  En de speeltuin de Watertoren is achter bosjes verscholen. Nu we het toch over de Watertoren als toekomstige magneet en ziel van de buurt hebben valt ons nog iets op. Het park is door doelloos water doorsneden.

 

En dat in een wijk waar de straten naar rivieren als de Elbe, de Donau, de Neckar etc zijn genoemd. Wij geven daarom de TIP maak water het verbindende thema door vissteigertjes, zwemplekken, kleine doorvaartroutes te creëren, of zoals je wel ziet in Aziatische landen in trage mooi versierde bootjes te kunnen varen, een pierenbadje voor kinderen, fontein, maar ook wadi’s voor de regenbestendigheid. En dan nog is er ruimte genoeg om ook sport, spel en beweging, inclusief moestuintjes (Tamarinde heeft het goede voorbeeld al gegeven bij haar kleinschalig wonen) en plukfruit bomen, alsook Hou het park schoon vuilprikteams afgestemd op de omringende bewoners een plek te geven. Zoek daarvoor ook contact met de welzijn en zorgvoorzieningen gehuisvest in Tamarinde. TIP Recentelijk is bv in Nieuwegein achter een zorg en buurtgebouw in nauwe samenspraak met hen de prachtige beweeg- en ontmoetingstuin De Componist   geopend. En voor het sociale toezicht kun je ook nog een kiosk laten exploiteren. Wellicht is daarvoor  de sociale horeca nabij Tamarinde nog te enthousiasmeren. TIP

Wat ons slenterend door de hoge galerijflats opvalt is dat het groen kijkgroen is.  En dat de afvalcontainerbakken en alle nutsvoorzieningen zo grijs en grauw zijn.

 

Fleur al die kleine logistieke objecten op. Street art artiesten zijn er genoeg. Kleurrijke afvalcontainerstickers kosten je al helemaal niet de kop. TIP Het zijn dit soort kleine interventies die het gedrag en  verantwoordelijkheidsgevoel van burgers en bedrijven ten positieve beïnvloeden, Ook de muren  van de gebouwen schreeuwen om muurschilderingen. En om verticaal groen. Zo wordt meteen bijgedragen aan een beter klimaat. TIP Wat ook opvalt, er zijn geen zebrapaden, zelfs op de drukste oversteekpunten niet. Het is echt aan te raden om een plan te maken vanuit de oriëntatie op voetgangers en ommetjes niveau. TIP Neem daarbij mee een aansprekende bewegwijzering. Waar is wat in de buurt en zet erbij hoeveel meter het lopen is. TIP En neem een voorbeeld aan de overzichtsborden van bv Staatsbosbeheer of Natuurmonumenten die je als bezoeker, wandelaar nieuwsgierig maken en verleiden te gaan lopen en het te ervaren.  TIP

Je kunt zelfs kijken verder dan de buurt groot is. Maar liefst drie forten die onderdeel zijn van de Hollandse Waterlinie liggen nabij…

Pas als wij met de auto vertrekken zien we een stuk verderop een klein winkelstrookje. Verder hebben we geen winkel gezien. Wel een paar snackbars. De mensen zullen hun boodschappen wel doen bij het grote Winkelcentrum Overvecht. Maar hoe gaan ze daar naar toe? Met de auto. Er is al jaren geleden onderzoek gepubliceerd dat als er in de buurt winkels zijn mensen er te voet naar toe gaan en er minder  overgewicht is. De krant Het Parool publiceerde erover met de kop: Slank Bouwen. Het is een element dat we in het omgevingsprogramma  voor de buurt missen. TIP

In en rond het park zagen we veel, teveel hekken. Evenwel Burezina, buurthuis van Overvecht staat eronder   (een naam die wel erg lijkt op de Berezina (wel een rivier!) waar Napoleon zijn finale nederlaag in Rusland leed), maakt het wel heel bont met scherpe punten er ook nog eens op. Kun je met deze uitstraling eigenlijk wel een buurtfunctie vervullen?

Het beeld is duidelijk. En onze tips hopelijk ook. En op tijd denken we. Dat volgt hieronder als we de gemeentelijke documenten wat nader beschouwen.

Het gemeentelijk omgevingsprogramma Overvecht en daarbinnen de Neckarbuurt nader beschouwd 

Het omgevingsprogramma Overvecht gaat dus over heel Overvecht waarna alle onderscheiden buurten erbinnen nader worden ingevuld. Het algemene  motto is dat Overvecht een wijk is waar bewoners prettig samenleven en iedereen mee kan doen. Vijf wenslijnen zijn onderscheiden: Veilig Overvecht, Verbonden Overvecht, Aantrekkelijk en Klimaat adaptief Overvecht qua openbare ruimte en groen, Vernieuwd en Duurzaam Overvecht, Gemengd Overvecht.

Het programma komt voort uit Samen voor Overvecht en de Ruimtelijke Strategie voor Utrecht 2040. Alle documenten zijn via een heel scala van overleg en informatiemomenten vanuit de gemeente Utrecht opgesteld. Het omgevingsprogramma is een handleiding voor de gemeente en hulpmiddel om initiatieven en projecten te beoordelen. Is dit niet wat heel erg de touwtjes alleen in handen van de gemeente? Wij lezen namelijk niets over hoe bondgenootschappen worden gecreëerd om  de doelstelling gezamenlijk met actoren in de wijk te realiseren. TIP Wat ons ook opvalt is dat in de analyse actoren als mkb, scholen, gezondheidsdiensten en voorzieningen niet worden genoemd. Het thema zorg en welbevinden ouderen (eigenlijk volwassenen iha) is eigenlijk niet belicht. Doe dat wel. TIP De beleidsstukken focussen zich op de oudere jeugd.

De planning van een en ander loopt uit, schrijft de gemeente. De ambitie van voorjaar 2022 loopt uit mede door de wens het programma met bewoners en partners te maken. Wie dat zijn staat niet in de stukken. Doe dat wel. TIP Er is zeker een half jaar vertraging lezen we. Een update van het programma is wel al voorzien voor 2026. Het projectteam is voor zover wij kunnen overzien ambtelijk.

Hoe dringend de noodzaak ook is om in Overvecht de handen concreet uit de mouwen te steken, we denken ook  mooi. Onze observaties en  tips kunnen dan  worden meegenomen, maar ook urgente thema’s als oud worden in de wijk en meer concreet benoemde actoren op de invulling en hun rol bij de uitvoering van de programma missie (opvallend detail uit de analyse: Overvecht heeft bijna 3x zoveel welzijnsvoorzieningen als geheel Utrecht. Tijdens onze wandeltocht door de Neckarbuurt waren ze voor ons onzichtbaar cq verscholen!) worden aangesproken en betrokken. TIP En maak het visueel met foto’s en ander beeldmateriaal hoe het is en kan worden. Een beeld voor de buurt maar ook kleine mogelijkheden als een afvalcontainer plek opfleuren

De Neckarbuurt binnen het Omgevingsprogramma Overvecht

We lezen in het Omgevingsprogramma  het buurtprofiel van de Neckarbuurt, waarbinnen Tamarinde ligt. De Neckarbuurt  scoort heel  laag op speelvoorzieningen en gebruiksgroen. De buurt scoort laag op netheid, op hittestress en op vernieuwde wijk. De buurt scoort laag op aantal banen en gemiddeld op sociale huur. En dat is het dan zo’n beetje. Een overzicht van wat er allemaal aan voorzieningen, buiten bewoners aanwezig zijn in de Neckarbuurt treffen we niet aan. De gemeentelijke observaties kloppen met wat wij tijdens onze wandeling grosso modo zagen. Observeren en constateren is een. Maar hoe te concretiseren?

Concluderend 

Het omgevingsprogramma van Overvecht in het algemeen en het buurtprofiel van de Neckarbuurt in het bijzonder mist een sociale visie en een concretisering van een aantal sociaal-ruimtelijke interventies die iets van de zorgelijke toestand van de buurt weg  nemen en bewoners, bedrijven en maatschappelijke voorzieningen een gevoel te geven dat er iets gebeurt. Je kunt nog heel lang praten en overleggen – en voor draagvlak en meedoen zeker belangrijk- maar ga tegelijkertijd ook aan de slag. Als er zichtbare kleine dingen van de grond komen maakt dat een groot verschil  grotere, netelere kwesties ook bij de hoorns te vatten. Met elkaar.

Zorg voor de buurt visite afgelegd op 15 september 2022

Uitgevoerd door oa:

Hetti Willemse hettiwillemse@publicarea.nl

Ad van Elzakker advanelzakker@publicarea.nl

Als onderdeel van de activiteiten van Stichting Thuis Voelen,

www. Stichtingthuisvoelen.nl

Mogelijk gemaakt door de Facilicom Foundation

https://www.facilicomgroup.nl/nl/facilicom-foundation

Deze Zorg voor de buurt visite is ook toegezonden aan het omgevingsprogramma@utrecht.nl met het verzoek om de bevindingen door te sturen en  te bespreken met het hele projectteam, en aan het management van Nieuw Tamarinde/Careyn