Beyond Now heeft vorig jaar een studiereis georganiseerd naar Japan. Voor dit jaar stond er ook één op het programma … we hopen dat we deze in 2021 alsnog kunnen laten doorgaan. De reis stond in het teken van wonen, welzijn en zorg in een land waar wij cultureel sterk van verschillen. We hebben een rondreis gemaakt en Tokio, Kanazawa, Kyoto en het eiland Okinawa bezocht. Waar deze gebieden van Nederland verschillen, verschillen ze ook sterk van elkaar. Tokio is natuurlijk de bruisende metropool, Kyoto de voormalige hoofdstad die leunt op de historische kwaliteiten. Kanazawa is een kleinschalige versie van Kyoto, en Okinawa het eiland van de Blue Zone, één van de plekken op de aardbol waar mensen significant ouder worden dan elders.

Juist in een reis door een heel andere cultuur kun je je enerzijds verbazen over keuzes en oplossingen die mensen in zo’n andere cultuur gekozen hebben en daarvan leren. Anderzijds bevestigt deze reis ook af en toe dat wij bepaalde dingen in Nederland toch weer heel goed doen. Deze continue wisselwerking is erg inspirerend, met dank ook aan de deelnemers die met elkaar een mooi en gevarieerd palet aan ervaringen uit de werelden van wonen, welzijn, zorg architectuur, ontwikkeling, belegging vormden.

Wat hebben we geleerd van Japan? Dat parken in de grote steden geweldig goede ontmoetingsplekken kunnen zijn, dat openbaar vervoer onmisbaar is, dat design eigenlijk onmisbaar is als je slechts een beperkte ruimte hebt om te bouwen, dat slim werken beter is dan hard werken, dat bottom-up ontwikkelingen veel beter renderen dan top-down, dat een smart-toilet nog zo gek niet is, dat er nog veel meer binnenstedelijke parkeeroplossingen te bedenken zijn, dat superschone bouwplaatsen goed werken, dat je je samenleving open moet houden en serieus ruimte moet willen geven aan innovatieve ideeën, dat sociale inclusie heel goed kan, dat respect voor elkaar en beleefdheid nog niet zo’n raar ding is …

Aan de voet van de vuurtoren is het donker. Het viel ons op dat Japan, dat na de oorlog zo inventief was op het vlak van technologie en mobiliteit nu niet meer de koploper is van vroeger. Los van een enkele robot en dus de slimme toiletten hebben we niet veel vernieuwende technologie gezien in de zorg. Het beeld dat wij kregen is dat Japan de afgelopen decennia een te sterk protectionistisch beleid heeft gevoerd, als gevolg van een sterk naar binnen gekeerde cultuur en langdurige verbintenissen aan de grootste ondernemingen. Er was nauwelijks ruimte voor start ups of voor buitenlandse kennis. Je ziet dat daar nu wel ruimte voor komt, maar dat betaalbaarheid een enorm probleem is om die nieuwe technologie ook daadwerkelijk te kunnen toepasen in bijvoorbeeld de zorg. 

Tegelijkertijd, waarschijnlijk ook door het ontbreken van innovaties, zijn welzijn en zorg doorspekt van betekenisvol en respectvol mensenwerk. We hebben hiervan prachtige voorbeelden gezien, zoals in de regio Kanazawa waar welzijnsontwikkelaar Busien enkele complexen die sociale inclusie als uitgangspunt hebben, ontwikkelde en exploiteert. Interessant daarbij is dat niet lukraak allerlei mensen en voorzieningen bij elkaar worden gezet, maar heel bewust vanuit de onderlinge wederkerigheid. Niet vanuit het betere leven van de meest kwetsbaren, maar vanuit een beter leven voor de kwetsbaren én de niet-kwetsbaren. Een element als geestelijk welbevinden, jouw rol in de samenleving, wordt in Japan meer benadrukt dan hier. Dit zouden we meer op waarde kunnen schatten dan we nu doen. 

Fascinerend in Japan is ook het respect voor de ander en de daarmee gepaard gaande beleefdheid. Natuurlijk keken wij onze ogen uit bij de nette rijen op de roltrappen in de treinstations (links staan en rechts lopen, en dat dus ook echt doen) of voor de deuren van de metro waar geschilderde voeten of vlakken aangeeft waar jij moet gaan staan. In een stad als Tokio, met een bevolkingsomvang groter dan in Nederland is dat toch de manier om de stad leefbaar te houden. Zelfs de auto’s die voor een rood verkeerslicht staan te wachten staan er niet bumper aan bumper. Je dringt je niet op aan de ander. Dus ook niet in het verkeer. En, ook interessant, er zijn nauwelijks vuilnisbakken te vinden in de openbare ruimte. Je neemt als Japanner gewoon je eigen rotzooi weer mee naar huis.

We hebben ook heel mooie voorbeelden gezien van architectuur op de kleine ruimte. Slim omgaan met weinig vierkante meters en dan ook nog komen tot een zeer aantrekkelijk geheel. Dat kun je wel aan Japanse architecten overlaten. We zagen een werkelijk prachtig en vernuftig woonhuis annex atelier annex winkel in Kyoto en een fraai woonhuis in Okinawa. Aandacht voor het detail, gebruik van schuifdeuren met vrijwel onzichtbare geleidingen en in elkaar overvloeiende ruimten en doordacht materiaalgebruik. Prachtig.

We sloten onze reis af in de Blue Zone op Okinawa, alwaar we werden geïntroduceerd door een 86-jarige en nog steeds praktiserende cardioloog (ik snij niet zo heel veel meer, vertelde hij). In de Blue Zone wonen relatief veel 90-plussers. Grappig is dat hun huizen er veelal wat verlopen bijstaan. Ze zijn dan ook meestal niet thuis, maar op stap met hun vrienden en vriendinnen, aan het werk op het land, groene thee drinkend in het dorpshuis of aan de wandel langs het strand of door de heuvels. De waarde van hun huizen is duidelijk ondergeschikt aan de waarde van de ontmoeting. We leren hier, op deze plek 2000 kilometers verwijderd van Tokio ook veel over de ingrediënten voor een gezond en lang leven: bewegen (bijvoorbeeld in de moestuin), goed eten (vegetarisch, antioxidanten), spiritualiteit (bewust bezig zijn met jezelf, de natuur en elkaar), en vooral het van betekenis zijn in de gemeenschap. In onze optiek zijn dit goede aanknopingspunten voor een niet betuttelend preventie- en welzijnsbeleid. En als je dan toch deze koers vaart, benut dan ook gelijk de samenkracht van de community en de ambassadeurs in de gemeenschap zelf.

Meer lezen over de Japanreis van 2021? Klik https://www.beyondnow.nl/gelukkig-oud-worden-in-japan-2020/