Atelier Rijksbouwmeester nam een kijkje bij BinnenHaven in Almere Haven, één van de Almeerse winnaars van Who Cares. Ze maakten een mooie video van Peter van Assche van Bureau SLA die momenteel aan het project werkt. Hij legt uit hoe het project een intelligenter samenspel tussen zorg, wonen, regie, ruimte en geld beoogt en zich daarbij baseert op het eeuwenoude principe van het hofje.

Bureau SLA is met het projectvoorstel BloemkoolBurenbond in Almere Haven een van de winnaars van Who Cares. Het voorstel van bureau SLA, in samenwerking met Bart Lammers, Kirsten Hannema en Renet Korthals Altes, is een eigentijdse variant op de eeuwenoude hofjestypologie.

Auteur: Wijnand Beemster

Peter van Assche van bureau SLA verdiepte zich in de historie van hofjes in Nederland. In het in eigen beheer uitgegeven Handboek voor Hedendaagse Hofjes wijst hij op succesfactoren, zoals de sociale ‘bedding’. Een heikel punt, want architecten kunnen volgens hem zo’n intelligente sociale bedding niet leveren.

Burenbond en Buurtcirkel
In zijn projectvoorstel voor Almere Haven doet hij daarom een beroep op twee bestaande initiatieven: Burenbond en KeyRing. BurenBond gaat over een-op-een-contact van buurtgenoten en KeyRing richt zich op meerdere mensen (maximaal 12) die in meer of mindere mate zorg behoeven, maar wel zelfstandig wonen. Beide organisaties werken met vrijwilligers uit de buurt, met hulp van professionals.

Van Assche: “In BloemkoolBurenbond hebben we Buurtcirkels geïntegreerd in het proces van de Burenbond. Omdat zo ook voor de meer kwetsbare groepen mogelijkheden ontstaan om zelfstandig, al dan niet in hofstructuur, te wonen.”

Van instellings- naar gebruikersperspectief
Het perspectief van de gebruiker (en niet van de organisatie of instelling) was uitgangspunt voor bureau SLA. “Zorg is bedoeld voor mensen die er gebruik van gaan maken. Dat klinkt vanzelfsprekend, maar is het vaak niet.” Het team van Van Assche sprak met ouders die voor hun kind een woonplek zochten en met ouderen die nu nog zelfstandig wonen, maar op den duur behoefte hebben aan een beschutte omgeving. Ook keek het team naar bestaande wooninitiatieven (zie kader). “Met deze input zijn we op zoek gegaan naar passende ruimtes en partners in Almere Haven. Van meet af aan was het uitgangspunt de wooncoöperatie. Bewoners en/of hun vertegenwoordigers zijn zelf eigenaar van hun woning.”

Van oude naar nieuwe hofjes
Almere Haven is in opzet een eigentijdse variant van de eeuwenoude hofjes. Het is het kleinste en oudste stadsdeel van Almere, uit de tweede helft van de jaren zeventig, en gebouwd met een sterke sociale gedachte. Een twintigtal woningen is geschakeld rondom een autovrij hof. Vier of vijf hoven zijn op hun beurt geclusterd rond een groter hof, met wijkvoorzieningen zoals groen, parkeren en speeltuin.

Deze ‘bloemkoolwijken’ zijn nu toe aan revitalisatie. Ook de woningen. Maar sleutelen aan de jarenzeventigwoningen is vermoedelijk een duur gebed zonder eind, zegt Van Assche. Hij kiest daarom voor een andere weg. “Er zijn mensen voor wie het transformeren van een afgeschreven woningvoorraad een dankbare opgave is: klussers. Kluswoningen overal in het land laten zien dat het aanbieden van een afgeschreven woningvoorraad kan leiden tot woningverbetering, een nieuwe populatie en een herwaardering van de wijk. Vandaar ons voorstel om vrijkomende eengezinswoningen in Almere Haven te verkopen aan nieuwe gezinnen die deze woningen eigenhandig willen opknappen.”

Nieuwe hofjes voor wooncorporaties
Te midden van de bestaande (klus)woningen blijven de nieuwe woongemeenschappen, verenigd in wooncoöperaties, in de wijk wonen. Maar wel in een nieuw hofje, direct in de buurt van hun vertrouwde leefomgeving. Op de drie voorgestelde locaties voor de nieuwe hofjes kunnen groepen bewoners en individuen wonen in verschillende configuraties en aantallen, kwetsbaar en niet-kwetsbaar. Zo is er plek voor negen jongeren met een vorm van autisme (een bestaande groep) en voor verstandelijk gehandicapten (een bestaand initiatief). Maar er is ook ruimte voor een jongere op zoek naar een kleine starterswoning, of een oudere die kleiner wil gaan wonen of een beschermde omgeving zoekt. Dit hoeft niet verplicht gemengd, maar kan wel geclusterd.