We trappen de excursie af met een inspirerend welkom door Roger Ruijters, bestuurder van Envida. Roger neemt ons mee in de visie van Envida op de ouderenzorg. Want het kan anders én het moet anders. De maatschappelijke uitdagingen waarvoor we als samenleving staan op het vlak van wonen, de stijgende zorgvraag en de tekorten op de arbeidsmarkt, vragen om meer dimensionale oplossingen. Envida, een systeempartner in het zorgdomein, wil meebewegen met de samenleving en zoekt naar crossovers met partners in zowel het eigen domein als andere domeinen. Men ziet ook het potentieel van samenwerking met vrijwilligers en mantelzorgers. ‘Waardeer wat er is en voeg toe’ is een van de inzichten die hij de deelnemers meegeeft voor het ontwikkelen van een woonzorgzone.

Petra Lamberts, directeur Besturing en Strategie bij Envida, neemt het stokje van Roger over. Zij laat zien dat Zuid Limburg een regio is met meer dan gemiddelde uitdagingen in vergelijking met de rest van Nederland. Een groter wordende zorgkloof, flinke gezondheidsachterstanden, hoog zorggebruik; complexe vraagstukken die vragen om een optimaal effectieve samenwerking en een (regionale) integrale domein overstijgende aanpak. De oplossing ligt maar voor een beperkt deel in het zorgdomein. Want, zo laat Petra zien, de zorg beïnvloedt gezondheid slechts voor 10-25%. En 75-90% van gezondheid wordt beïnvloed door andere factoren zoals leefomstandigheden, leefomgeving en gedrag.  Kortom, voldoende reden om op een andere manier aan de problematiek te werken én samen met partners uit andere domeinen.

Anders kijken en anders doen

Vanuit hun missie om iedereen nu en in de toekomst goede zorg te kunnen bieden heeft Envida, samen met 51 partijen die zich willen inzetten voor de toekomstbestendigheid van de zorg en met (vertegenwoordigers van) inwoners, het Deltaplan ontwikkeld. Vanuit anders kijken én anders doen willen zij wijken en buurten voorbereiden op het langer thuis wonen. De weg naar de woonzorgzones wordt ingezet: zelfstandig wonen met hulp in de buurt. In het werkgebied van Envida zijn dertig woonzorgzones geïdentificeerd. Negen zijn er inmiddels gestart, waaronder Daalhof met Herculeshof als centraal punt. Met het Deltaplan als onderlegger wordt per woonzorgzone de integrale koppeling gemaakt tussen alles wat partijen en vrijwilligers doen en de behoefte van de inwoners. ‘It takes a village to complete your life’ geeft Petra aan. Met een gebiedsgerichte aanpak voor stad en dorp ontstaan wijken en buurten waar mensen veilig en zelfredzaam oud kunnen worden, naar elkaar omkijken, waar voorzieningen beschikbaar zijn en met de zekerheid van zorg in de nabijheid. En doe het vooral samen, want je kunt het nooit alleen!

Van zorgen voor naar zorgen dat

In het wooncomplex Herculeshof werken onder andere woningcorporatie Woonpunt, welzijnsorganisatie Trajekt, het Wijkleerbedrijf en Envida samen vanuit hun bedoeling om nieuwe coalities te smeden die ondersteunend zijn aan de gemeenschapsvorming en het vitaal ouder worden in woonzorgzone Daalhof.

Ugur Böce, manager wijkzorg bij Envida, neemt de aanwezigen mee in een stukje historie over de wijk Daalhof, een vergrijzende wijk met een hoge zorgbehoefte. Zorg, welzijn en wonen waren onvoldoende geïntegreerd, wat resulteerde in inefficiënte zorgverlening en beperkte samenwerking tussen verschillende zorgaanbieders. En er werd onvoldoende gebruikgemaakt van de potentie van informele zorgverleners, zoals mantelzorgers en vrijwilligers. Kortom, er was behoefte aan een nieuwe woonvorm op het snijvlak van wijkzorg en verpleegzorg.

Samen met de lokale partners en actieve bewoners is hard gewerkt aan een integrale aanpak van wonen, welzijn en zorg en het stimuleren van een vitale gemeenschap. Zo is er onder andere Huiskamer Hestia gekomen. Een ontmoetingsruimte waar activiteiten voor en door de buurt worden georganiseerd. De Huiskamer wordt gerund door vrijwilligers met beperkte ondersteuning van een coördinator zorg & welzijn. De Academie voor zelfzorg, een samenwerking tussen Envida, het MUMC+ en andere ketenpartners, heeft in Herculeshof een locatie in de wijk gekregen. De Academie biedt cliënten en/of mantelzorgers trainingen en instructies aan voor handelingen die normaal door de thuiszorg worden uitgevoerd. Je kunt er de wijkpoli vinden, een combinatie van zorg en sociale voorzieningen. Zorg die niet persé thuis hoeft plaats te vinden, kan in de wijkpoli. En er is een fysiotherapiepraktijk en sportruimte. Dit maakt de zorgverlening efficiënter, maar brengt mensen ook letterlijk in beweging én onder de mensen. Het helpt allemaal om langer thuis te kunnen wonen.

Camiel Claasens, opbouwwerker bij Trajekt en werkzaam in Daalhof, vertelt over de meerwaarde die Herculeshof en de samenwerking met andere partijen heeft voor de inwoners van Daalhof. Hij benadrukt dat wat er ontwikkeld wordt aan diensten en activiteiten altijd aanvullend is op dat wat er al is in de wijk. Herculeshof is de sociale vindplek, met een inloopspreekuur voor maatschappelijke vraagstukken. Een waardevolle toevoeging op de sociale basis in Daalhof.

Ook het Wijkleerbedrijf Daalhof heeft haar uitvalsbasis in Herculeshof. Studenten mbo niveau 1 en 2 lopen stage in de wijk. Zij leveren bij ‘wijkklanten’ informele - niet geïndiceerde -  zorg. Mariel Goffin, manager Wijkleerbedrijf, legt uit dat het wijkleerbedrijf kwetsbare jongeren de kans geeft om kleinschalig en betekenisvol werkervaring op te doen met begeleiding nabij. Doel is om deze jongeren met een mbo diploma op zak te laten uitstromen naar betaald werk. De ambitie voor de komende jaren is dat twee keer zoveel stagiaires in Daalhof duurzaam participeren.

Kevin Weltens, accountmanager bij woningcorporatie Woonpunt, sluit de presentatie over Herculeshof af met uitleg over de verhuur van de ruim honderd appartementen in het complex en de samenwerking met Envida hierbij. Er is tussen de partners een toewijzingsovereenkomst afgesloten waarin is vastgelegd dat Envida kandidaten mag voordragen voor vrijkomende woningen. Als er geen kandidaten zijn, dan gaat de woning de reguliere verhuur in. Er is geen verplichte koppeling met de zorgverlening door Envida. Bewoners mogen zorg afnemen van een andere zorgaanbieder. Het clusteren van cliënten met een zorgvraag helpt wel om de zorgverlening efficiënter te maken in een omgeving waar het veilig wonen is en waar zorg in de nabijheid is.  

ercules Her

Gedoe en lef om los te laten

Na de uitleg over Herculeshof gaan de aanwezigen in een kleine setting met elkaar in gesprek over twee thema’s: 1) Organisaties en hun rol in het stimuleren van een vitale gemeenschap en 2) De kracht van bewoners en lokaal samenspel. De thema’s worden ingeleid door twee externe sprekers. Om te beginnen Stijn van Kreij, directeur Butterfly Effect. Met zijn organisatie richt Stijn zich op het creëren van zorgzame en bruisende gemeenschappen door het betrekken van buurtverbinders. Dit zijn mensen die, naast dat ze bewoner zijn, zich willen inzetten voor de gemeenschap. Ze versterken de sociale cohesie in de wijk, stimuleren toevallige ontmoetingen als basis voor welbevinden en faciliteren samenredzaamheid. Stijn neemt de aanwezigen mee langs vier ingrediënten: verbinding, waardering, toeval en gedoe. Buurtverbinders bouwen op verschillende manieren aan verbinding tussen bewoners: door contact te maken en activiteiten te organiseren die bij de buurt passen. Het continu uiten van waardering is essentieel. Mensen worden gelukkig van toevallige ontmoetingen. De kunst is om toeval te versterken, te stimuleren. Er is altijd gedoe, maar dat is volgens Stijn geen probleem. Het is een teken van verbinding en betrokkenheid. Hij adviseert ons om bewoners te leren om te gaan met gedoe zonder het van de bewoners over te nemen.

Tweede externe spreker is Sabine Megens, oprichter van On(t)roerend goed, een organisatie die werkt aan plekken waar mensen elkaar kennen en iets voor elkaar willen betekenen. Naast dat zij vanuit het gedachtegoed Positieve Gezondheid concepten ontwikkelen voor vitale plekken, helpen zij ook bij het opzetten van een community en de communicatie. Om echt met de voeten in de klei te staan exploiteren zij ook één ontmoetingsruimte, De Buurtbrouwerij in Deventer. De ervaringen die On(t)roerend Goed daar opdoet helpt hen weer bij het adviseren over de ontwikkelingen van nieuwe plekken. Sabine deelt vijf inzichten rondom het stimuleren van een vitale gemeenschap en de rol van organisaties daarbij. 1) Zoek eerst de gezamenlijke bedoeling 2) Maak zichtbaar wie wat kan bijdragen zonder elkaars rol over te nemen 3) Start klein en bouw aan vertrouwen 4) Kijk ook naar de informele netwerken en 5) Succesvolle samenwerking vraag geduld, ruimte en lef om los te laten.

Na de twee inleidingen ontstonden levendige discussies. De afdronk hiervan is dat naast bouwen aan vitale gemeenschappen, ook bouwen aan samenwerking nodig is. Je moet samen weerbaar worden, over grenzen en belangen kunnen kijken. Vanuit een gezamenlijk doel, met de leefwereld als uitgangspunt en met mandaat vanuit het systeem en organisaties. En, niet onbelangrijk, met meer lef en af en toe stout zijn! Waartoe dat kan leiden zien we in Herculeshof: een bruisende plek en kloppend hart voor de bewoners en de inwoners van de wijk Daalhof. Na een rondleiding door het complex wordt de excursie afgesloten met een lekkere lunch, klaargemaakt door de studenten van het Wijkleerbedrijf. Het was een zeer inspirerende excursie, met dank aan Envida, Woonpunt, Trajekt, Wijkleerbedrijf Daalhof, Butterfly Effect en On(t)roerend Goed.