Eerst de dag in vogelvlucht: We startten in Het Lokaal, een buurtinitiatief voor een kook-, eet-, speel- en activiteitenruimte voor de buurt met een rendabel exploitatiemodel door twee shortstay-accommodaties op de bovenverdieping. Daarna, op loopafstand, naar gastheer bbn, die met gepaste trots het biobased hoofdkantoor toont. Een gebouw dat durf vergde, maar nu extra waarde toevoegt in termen van ‘verbondenheid, warmte, inspiratie en comfort’. We leren elkaar kennen, denken actief mee over ZorgSaamWonen én over positieve gezondheid in en om een nieuw verpleeghuis in Amstelveen, na een inspirerende presentatie hierover door Koen Post van bbn en door Anne van Grinsven van Woonzorg Nederland.

Terug naar de start, naar Het Lokaal, een buurthuiskamer en -keuken waar buurtbewoners samen kunnen eten, koken, spelletjes doen of activiteiten organiseren. Het Lokaal ziet eruit als een woonhuis. Onder het puntdak zijn twee sociale shortstay-studio’s gemaakt voor mensen die tijdelijk onderdak nodig hebben. Deze zorgen voor voldoende inkomsten om de vaste lasten en het onderhoud van de buurthuiskamer volledig te bekostigen, en ook nog activiteiten te faciliteren. “Een luxepositie”, weet Margrieta Haan. Zij is mede-initiatiefneemster van het buurtinitiatief Haag & Hof. Dat bestaat uit een woonproject voor 20 levensloopbestendige park- en hofwoningen voor meerdere generaties, inclusief deze laagdrempelige, huiselijke ontmoetingsvoorziening voor de buurt. ‘Hoe houden we deze dagelijkse ontmoetingsplek in stand?’ vroegen twee buurtbewoners zich af, toen ze begrepen dat de voormalige basisschool op deze plek aan de Puttershaag in Houten zou sluiten. De school verdween, er kwamen woningen en de buurthuiskamer voor in de plaats. Het eerste lustrum is intussen gevierd. De buurtkamer met shortstay accomodaties werd Het Lokaal genoemd en ‘om niet’ door de bewoners van de Hofwoningen in beheer gegeven aan de stichting Het Lokaal. Margrieta is zowel hofbewoonster als voorzitter van de stichting Het Lokaal en vertelt in het Lokaal wat hier allemaal gebeurt.

Het oorspronkelijke idee voor een dynamische ontmoetingsplek voor de buurt waar buurtbewoners elkaar kunnen leren kennen, zoals bij de voormalige school gebeurde, functioneert nu als huis- en eetkamer voor de buurtbewoners. De stichting heeft een aantal waarden benoemd waar de activiteiten aan moeten voldoen: samen, gastvrijheid, verbinding zoeken en eigenaarschap. “Het Lokaal oogst veel sympathie”, zegt Margrieta. Ze somt op hoeveel goederen worden aangeboden, van levensmiddelen tot een complete keuken. Drie keer per week wordt er een maaltijd geserveerd, voor en door buurtbewoners. Daarnaast wordt de huiskamer gebruikt als filmlokaal, voor jamsessies, een gameavond of gewoon een bordspelletje spelen. Je mag betalen voor de koffie als je wilt via de donatiepot en voor een maaltijd wordt zes euro gerekend.

Buurtzorg

“We krijgen vanzelf ‘kwetsbaarheid’ binnen”, zegt Margrieta. Ze doelt op mensen die wat extra aandacht of hulp nodig hebben, “maar we zijn beslist geen dagbesteding of verlengstuk van een zorgorganisatie.” Wel noemt ze een buurtbewoner met dementie die zonder het bereik en het netwerk van de huiskamer allang opgenomen zou zijn. Of een mevrouw die in een rolstoel terecht kwam en naast vele app-contacten op een gegeven moment al de vijfde bezoeker vanuit Het Lokaal aan de deur kreeg. “Ik ga hier altijd met een glimlach weg”, zegt Margrieta. “Dit is het mooiste wat je kunt bedenken. Wij bieden wat de horeca en zorg niet kunnen bieden.” Als er dan toch een punt van zorg is, noemt ze de kwetsbaarheid van haar eigen, vrijwillige rol en hoe je voorkomt dat het initiatief te groot wordt. Hoe behoud je je kleinschaligheid; dus wat doe je wel en wat niet? Tips? “Let op de opening van het gebouw. Zorg dat dat op de beste plek is.”

Gastheer bbn adviseurs

Dan, te voet of met de auto naar De Molen 65, naar bbn adviseurs, gastheer van deze expertmeeting. bbn is trots op haar nieuwe hoofdkantoor. Het is een visitekaartje van de wereld waaraan bbn bouwt: een wereld waarin het ook in de toekomst fijn is om te wonen. Practice what you preach, dat is wat bbn laat zien in het biobased verbouwde, CO2-neutrale hoofdkantoor. Niets is hier onbenut gelaten, alles is van nieuw biobased, dan wel van gerecycled materiaal. Van refurbished meubilair, gerecycled bouwmateriaal tot een geopolymeerbetonvloer zonder cement, houten trappen en gerecyclede parketvloeren van oude kozijnen. “Vaak zijn deze materialen in projecten nog lastig toe te passen”, weet proces- en projectmanager Casper La Grouw uit. Ook aan de voorwaarden voor positieve gezondheid wordt voldaan in het ‘open ingerichte’ kantoorgebouw door het plaatsen van meer dan 300 planten en het regelen van de akoestiek met uit koffiezakken en oude bedrijfskleding gerecyclede plafondlamellen (Baffles) en tussenwandbekleding.

Dat biobased bouwen niet voorbehouden is aan nieuwbouw laat bbn hier bovendien zien: Twee bestaande panden zijn tot aan het betonnen en stalen casco gestript en met duurzame materialen opnieuw opgetrokken en ingericht. Hierin zit veruit de grootste duurzame winst door het hergebruik van de oude fundatie en hoofddraagconstructie. Elementen die nieuw een hoge milieulast hebben. Tussen beide gebouwen is een nieuwe, verbindende kantoorruimte met hoofdingang en terras gebouwd. “We wilden in dit gebouw grenzen verleggen en de eigen voetprint verlagen legt Casper uit. Niemand is tegen natuurlijk bouwen, maar waar zit dan toch de weerstand en belemmering? “Het zijn niet de kosten”, zegt Casper, “maar de volharding om gedurende het ontwerp- en bouwproces bij je principes te blijven. Het kan natuurlijk altijd anders, efficiënter, makkelijker, en sneller en uitvoerders zijn vaak nog niet gewend aan andere materialen, ontwerpen en vormgeving.”

Een lentegevoel creëren

Deze ‘eigen’ ervaringen met biobased en CO2 neutraal bouwen verrijken en onderbouwen ook de adviezen die bbn geeft over positieve gezondheid door gezond ontwerp, gezonde bouw en -inrichting. Bbn-projectmanager positieve gezondheid, Koen Post, leidt een specifieke casusvoordracht en -opdracht hierover in. Kern van een gezonde leefomgeving is: Maak van binnen het betere buiten, probeer de mens ermee naar ‘buiten’ te krijgen en probeer het betere van buiten naar binnen te krijgen. “We hebben ons opgesloten in onze woningen en daarmee ons buitengesloten van willekeurige geuren en kleuren die onze zintuigen prikkelen”, legt Koen uit. “Deze ‘prikkels’ proberen we zoveel mogelijk naar binnen te halen zodat we gebouwen als een lentebos laten voelen waarin iedereen zijn of haar eigen plek kan vinden, afhankelijk van de eigen behoefte.” Om dit te bereiken noemt Koen drie strategieën: Het echte buiten is het beste, creëer tussenruimtes door serres of orangerie-achtige gangen, en gebruik binnen biobased en natuurlijke materialen. En wil je het helemaal volgens de regels van de bouwbiologie doen: maak het binnenklimaat zo flexibel dat je het kunt aanpassen aan het bioritme van de mens. Voor meer informatie hierover verwijst Koen naar de 25 richtlijnen van de bouwbiologie (zie link onderaan).
 

Presentatie van positieve gezondheid in een ontwerp in het energieneutrale hoofdkantoor van bbn adviseurs met onder meer een massieve houten constructie van wanden en vloeren en geopolymeer vloerbeton
 

Naar de Praktijk

Een concrete casus wordt gepresenteerd. De gemeente Amstelveen en Woonzorg Nederland hebben afspraken gemaakt voor de bouw van een modern verpleeghuis op de locatie Olmenhof in Amstelveen. Het nieuwe verpleeghuis krijgt 134 woningen voor mensen met een intensieve zorgvraag. Met het realiseren van dit nieuwe verpleeghuis kunnen mensen uit ’t Huis aan de Poel doorstromen, zodat ook daar de hoognodige vernieuwing tot stand kan komen. Koen neemt de experts mee in de ontwerptekeningen waar ‘buiten naar binnen wordt gehaald’. Het echte buiten vinden de bewoners in de binnentuin, de patio, maar ook mogen ze zich ‘buiten wanen’ in de tussenruimtes tussen de woningen en de patio. Deze ruimtes zijn breed en geven op iedere verdieping volop gelegenheid voor ontmoeting en zicht op buiten.

Anne van Grinsven van Woonzorg Nederland vraagt de experts om mee te denken over de sociale invulling van een positief gezond gebouwontwerp

Werk aan de winkel

Anne van Grinsven, programmamanager Zorgzame Buurten van Woonzorg Nederland, legt uit dat woongeluk voor bewoners verder gaat dan een gezond gebouw. Woonzorg Nederland vertaalt woongeluk in de naam G’oud. G’oud staat voor woongeluk, waar huurders regie hebben en in een sociale omgeving wonen die veilig en toegankelijk is. Nu de experts een indruk hebben van de ruimtelijke mogelijkheden die het nieuwe gebouw kan bieden, vraagt Anne ze om in groepjes mee te denken over het sociale aspect. Hoe vul je die sociale omgeving in voor de nieuwe bewoners? ‘Zoek bestaande concepten op’, noteren de experts, organiseer ‘een dialoog met de buurt’. ‘De lokale kroeg en andere lokale aanbieders worden vaak vergeten’, benadrukken ze. ‘Zorg vervolgens voor routes en verbindingen’. ‘Stel de tuin open voor de buurt’. ‘Kijk wat er al is aan clubjes en leg contacten met het onderwijs. Misschien zijn er ruimtes te gebruiken en denk ook aan stageplekken’.

Het platform

Traditiegetrouw meldt Yvonne Witter de highlights van het platform ZorgSaamWonen sinds de vorige expertmeeting, zoals excursies, een leerbijeenkomst over de Thuisplusflat, een lunchlezing over de Wet Versterking regie op volkshuisvesting voor ouderen en aandachtsgroepen, een masterclass en het seminar Veiligheid & Vertrouwen. Ook werkt ZSW mee aan de Inspiratiekaart Woonvormen met het Aanjaagteam Wonen Welzijn Zorg voor Ouderen (Aanjaagteam WWZO). Ook de komende agenda komt aan bod met als hoogtepunt het ZorgSaamWonen Congres op 24 en 25 september. Ook traditiegetrouw vraagt ZorgSaamWonen de experts om mee te denken over het verbeteren van het platform. Daarvoor vraagt ZorgSaamWonen-expert en adviseur Mark Verhijde de experts om in korte speeddates elkaar aan elkaar voor te stellen, te delen wat je blij maakt aan het netwerk en wat jouw persoonlijke bijdrage aan het netwerk is. De volgende expertmeeting is op 3 november waarvoor je je nu al kunt aanmelden.  

Lees meer

• www.hetlokaalhouten.nl

• Artikel in ZorgSaamWonen over Inwonersinitiatief Haag & Hof en Het Lokaal (2021)
• Visie bbn adviseurs
• 25 richtlijnen van de bouwbiologie
• Project Olmenhof
• G’oud
• Expertmeeting #2 op 3 november
• Inspiratiekaart woonvormen
• ZorgSaamWonen Congres 24 en 25 september