Gageldonk-West in Bergen op Zoom is hard op weg om van een sterk verouderde wijk weer een aantrekkelijke woonwijk te worden. De werkzaamheden daarvoor zijn gestart in 2014. Naast het vervangen en renoveren van de verouderde woningen zijn inmiddels ook de riolering, het groen en de openbare ruimten grotendeels vernieuwd. Maar de ambities van de gemeente Bergen op Zoom en woningcorporatie Stadlander gaan verder dan alleen het vernieuwen van de woningvoorraad en verbeteren van de leefomgeving.

Een sociaal en economisch sterke wijk
Het doel is om van Gageldonk-West een vitale wijk te maken. Vol diversiteit, met een sterke sociale structuur en met een duurzame wijkeconomie. Een wijk waar de bewoners trots op zijn, fijn kunnen wonen en zich thuis voelen. Om dat te bereiken worden alle kansen op sociaal-maatschappelijk, cultureel, economisch, ecologisch en ruimtelijk terrein benut. Een groot deel van die kansen wordt benoemd in ‘Een vliegwiel van 150 kansen’. Deze naam gaf het projectteam aan de aanbieding voor het project Vijverberg-Noord, het eerste project in Gageldonk-West dat in 2014 van start ging. ‘Een vliegwiel van 150 kansen’ is een andere kijk op wijkvernieuwing. Er zou worden gebouwd en gerenoveerd. Maar op zichzelf creëert dat nog geen vitale wijk. Daarvoor moet je de wijkbewoners betrekken, verbinden en meenemen in alle ontwikkelingen. Zonder iemand uit te sluiten. Daarover gaat het in ‘Een vliegwiel van 150 kansen’. Hoe dat er in de praktijk uitziet, vroegen we aan Arjen de Vries. Hij is sociaal projectleider bij Lithos bouw & ontwikkeling en Zenzo Maatschappelijk Vastgoed.

De sleutel naar het versterken van de wijk
Arjen de Vries: “In 2014 werd de eerste fase van de wijkvernieuwing Gageldonk West aanbesteed. Daarbij werd vooral gezocht naar een partner die naast de renovatie en nieuwbouw kon bijdragen aan het versterken van de wijkeconomie Gageldonk West. Wij kwamen toen met een aanpak die wij “een vliegwiel van 150 kansen” noemden. Van die 150 was er maar één die zei ‘wij bouwen woningen’. De andere 149 kansen gingen over het ondersteunen van de mensen en de wijk. Op allerlei manieren. Het ging over wijkbewoners aan werk helpen. Over jongeren opleiden. Over het stimuleren van particuliere eigenaren om ook hun woning op te knappen. We wilden een luisterend oor zijn voor wat er gebeurt in de wijk. We dachten aan doorverwijzen, maar ook aan samenwerken en partnerships aangaan. We beschreven kansen om met de bewoners, waarvan een groot deel allochtoon is, in contact te komen. En om jong en oud bij de wijkvernieuwing te betrekken, dachten we aan allerlei soorten activiteiten in de wijk. Want in onze visie ging het niet primair om de woningen, maar om de mensen die erin wonen. Om hun ideeën, hun dromen, hun werk, hun dagelijks leven. Om wat zij nodig hebben en willen. Als je daar het juiste antwoord op geeft, versterk je de wijk. Niet alleen de wijkeconomie, maar ook de sociale cohesie, het geluksgevoel en de betrokkenheid van de mensen bij hun wijk. Op basis van dat “vliegwiel van 150 kansen” wonnen wij toen die tender.”

Bewoners informeren en ondersteunen
“Maar dan komt natuurlijk de volgende stap. Je moet dat gaan waarmaken. Daarvoor zijn we concrete stappen gaan zetten. Al vrij snel hebben we scholen zoals  El Feth en Anton van Duinkerken in de wijk betrokken bij onze activiteiten. En we zijn gastlessen gaan geven op basisschool De Grebbe. Uit eerder gehouden interviews wisten we namelijk dat we een deel van de allochtone ouders in de wijk heel goed via hun kinderen konden informeren. Veel kinderen lezen namelijk de brieven voor hun ouders. Door aan de kinderen uit te leggen en te laten zien wat er gaat gebeuren in de wijk, kunnen zij allerlei informatie weer beter uitleggen aan hun ouders. Daarnaast zijn we ook zelf de bewoners actief gaan informeren. Onder andere over wonen in een woning met nul-op-de-meter. Dat was voor de bewoners zo nieuw dat veel van hen niet wisten hoe ze daarmee om moesten gaan. In overleg met woningcorporatie Stadlander zijn we de bewoners alles gaan uitleggen over nul-op-de-meterwoningen en hoe je daarmee omgaat. Anders gaan mensen denken dat het toch niet uitmaakt hoeveel energie ze verbruiken want het is toch nul op de meter. En dan komen ze voor vervelende verrassingen te staan als ineens blijkt dat ze toch energiekosten moeten bijbetalen. Op vergelijkbare wijze hebben we de bewoners ook meegenomen in andere veranderingen in de wijk. Bijvoorbeeld rond de renovatie van straten en riolering. Die werden verbreed en vernieuwd. Maar daarvoor moesten ook voortuinen deels verdwijnen. We hebben het hele communicatieproces daarover gedaan met die bewoners. Door middel van een subsidietraject hebben we ze allemaal een nieuwe voortuin kunnen geven en hebben we deze voor 95% waterdoorlatend kunnen maken. Zo werken we aan het beter vasthouden van regenwater om elders in de wijk problemen te voorkomen. Al die uitleg en communicatie was belangrijk. Want je wilt dat mensen met plezier wonen.”

Iedereen erbij betrekken en perspectief bieden
“Verder zijn we voor de kinderen, jeugd en oudere wijkbewoners evenementen rond allerlei thema’s gaan organiseren. Bijvoorbeeld rond groenvoorziening, een schone wijk en veiligheid op straat. Samen met kinderen uit de wijk zijn er ook nieuwe speelvoorzieningen ontworpen en gerealiseerd waarbij sport en spel centraal staat. Daarnaast hebben we ons gericht op werk voor de wijkbewoners. Maar wel werk in verbinding met hun eigen wijk. Op de bouw creëerden we leerwerkplekken voor jongeren. Op banenmarkten hebben we werkzoekenden uit de wijk aan werk geholpen. En in samenwerking met ISD Brabantse Wal, de Intergemeentelijke Sociale Dienst, hebben we het voor statushouders mogelijk gemaakt om op de bouw werkervaring op doen. Intussen is er ook een hele groep vrijwilligers uit de wijk die meehelpt met activiteiten zoals een gezamenlijke kerstviering, een burendag, het opknappen van de omgeving, de viering van een hoogste punt en andere activiteiten. Alles wat we doen, doen we samen. We grijpen elke kans aan om te activeren, te verbinden en te ontmoeten, om erbij te horen en mee te doen.”

Wijkvernieuwing is meer dan bouwen en renoveren
De wijkvernieuwing in Gageldonk-West gaat veel verder dan het neerzetten van nieuwbouw en renoveren van bestaande woningen. Er wordt heel veel georganiseerd met het doel om de economische en maatschappelijke positie van de wijkbewoners en daarmee de wijk te versterken. We werken daarvoor met veel partijen samen. Met de Gemeente, Stadlander, ISD Brabantse Wal en welzijnsorganisatie WijZijn. Voor sport en spel met Youthgoals en de F!TFabriek. En natuurlijk met de bewoners en ondernemers in de wijk. We zien dat sinds de start van de wijkvernieuwing door die samenwerking het ondernemerschap, de vitaliteit, de werkgelegenheid, de veiligheid, de leefbaarheid en de sociale cohesie in de wijk enorm zijn verbeterd. Het uitgangspunt is: eerst de mensen, dan de stenen. Wat dat oplevert komt in Gageldonk-West heel mooi tot uitdrukking in een uitspraak van een bewoner aan de rand van de wijk: “Vroeger fietste ik om de wijk heen naar mijn werk, nu fiets ik weer graag door Gageldonk heen.’’