Michel van Schaik werkt bij de Rabobank al meer dan 20 jaar als sectorbankier in de gezondheidszorg. Eind jaren tachtig behaalde hij een Master of Science diploma aan de UCLA School of Public Health in de VS, wat hem aldaar vaak vragen opleverde in de zin van: ‘waarom kom je nou hier naartoe, in Nederland is de zorg toch uitzonderlijk goed?’ En ja, ook nu nog heeft de zorg volgens Michel verschillende positieve kanten. Mensen zijn verplicht verzekerd voor een breed pakket van aanspraken en de zorg is in beginsel toegankelijk voor iedereen. Rijk en arm. Gezond en minder gezond. Kortom, het principe van solidariteit. Allemaal plussen.

Michel: “We zien echter ook dat ons systeem steeds meer is gaan kosten. Toen, in de jaren tachtig, gaven we zo’n 7-8% van ons BNP uit aan zorg, nu is dat opgelopen tot 12-13%. In totaal gaat het jaarlijks om meer dan 100 miljard euro. Waar een modaal huishouden nu ongeveer een kwart van haar bruto inkomen uitgeeft aan zorg is de verwachting dat dat in 2040 op zou kunnen lopen tot 50%. Als er in het komende decennia al sprake is van economische groei zal dat om deze reden niet te merken zijn in het besteedbaar inkomen. De toenemende zorgkosten zijn op zichzelf een ondermijning van het solidariteitsprincipe, omdat mensen met een kleine beurs relatief het meest geraakt zullen worden. Naast stijgende kosten loopt de zorg nu vooral vast op personeelstekorten.”

Preventie

De conclusie van Michel is dat ons huidige systeem niet vol te houden is en fundamenteel op de schop moet. Michel: “Ons systeem is gericht op ziekenzorg. Van die 100 miljard gaat er slechts een heel klein deel naar preventie. Dan hebben we het over enkele procenten. Dat moet en kan anders, omdat een groot deel van de zorgkosten uiteindelijk het gevolg is van (ongezond) gedrag en leefstijl. Ondanks al het geld dat we uitgeven aan zorg neemt het aantal mensen met overgewicht nog steeds toe, groeit de gezondheidskloof tussen arm en rijk, en stijgt het aantal mensen met 1 of meer chronische aandoeningen snel. Denk bijvoorbeeld aan Diabetes type 2, chronisch hartfalen, kanker, maar ook psychische aandoeningen. En dan hebben we ook nog te maken met dubbele vergrijzing, de toenemende dreiging van infectieziekten en epidemieën."

Principes Blue Zones

“Ik ben pleitbezorger voor het ontwikkelen van streefbeelden van vitale gemeenschappen. Wat is nodig om mensen en de gemeenschappen waar zij deel van uitmaken zo lang mogelijk in goede gezondheid te laten leven en daarmee de regie over hun eigen leven te behouden? Begin dus niet bij het zorgaanbod, maar bij burgers. Dan kom je al gauw tot het inzicht dat het hebben van een geschikte woning, een sociaal netwerk, een betekenisvolle dagbesteding, bewegen, gezonde voeding, het niet verslaafd zijn aan alcohol en/of drugs, het niet hebben van schulden minstens zo belangrijk zijn als professionele zorg. Internationaal zijn onderzoeken gedaan waaruit blijkt dat de formele gezondheidszorg zo’n 20-30% bijdraagt aan de gezondheid van mensen. Om de zorg toekomstbestendig te maken zullen we veel meer moeten doen aan de leefomgeving. Oftewel, veel meer aandacht besteden aan elementen die niet toevallig ook principes van de blue zones zijn en naadloos passen bij leven in een community”.

“Nu staat de zorg op bestuurlijk vlak niet stil. Zo is er het Integraal Zorgakkoord met als doel de zorg voor de toekomst goed, toegankelijk en betaalbaar te houden. Om dit te bereiken zijn bestuurlijke afspraken gemaakt tussen het ministerie van VWS en een groot aantal partijen in de zorg. Maar wat ik ook zie is dat betrokken stakeholders de neiging hebben tot, het in stand houden van de status quo in de branche. Zo werkt dat nu eenmaal met bestaande systemen en gevestigde belangen. Je kan en moet bestaande partijen niet helemaal negeren, maar beseffen dat vernieuwing vaak van buitenaf komt. Je hebt dwarsdenkers, vernieuwers en ondernemers nodig om samen met gevestigde partijen te werken aan een nieuw wenkend perspectief."

Toekomstvisie gezondheidszorg

Michel vervolgt: "De Rabobank werkt aan het aanscherpen van toekomstvisies voor 2040 in alle sectoren waarin wij actief zijn. Zo ook voor de gezondheidszorg. In onze benadering zijn de burger en de community hét uitgangspunt voor de vitale samenleving in 2040. Wij werken daarbij met het concept van brede welvaart. Ik geloof erin dat het realiseren van een vitale samenleving en toekomstbestendige zorg alleen haalbaar is als álle stakeholders - dus in de publieke en zorgsector maar óók het bedrijfsleven en de overheid - meer gaan samenwerken. Bijvoorbeeld als het gaat om het realiseren van passende woonoplossingen voor onder andere ouderen, maar ook voor jongeren, met veel aandacht voor sociale cohesie, het bevorderen van gezond gedrag - waaronder het veel toegankelijker en betaalbaar maken van een gezond voedselaanbod - en het toepassen van technologie om werkprocessen te vereenvoudigen. We zullen ook creatief moeten omgaan met het zo lang mogelijk betrekken van mensen in de arbeidsmarkt. Bijvoorbeeld door het ontwikkelen van flexibele (pensioen)regelingen die passen bij de leeftijdsfasen van verschillende doelgroepen. Betekenisvol werk doen draagt bij aan vitaliteit."

Wmo-budget overdragen

“Een vitale samenleving begint in de wijk. Daar horen uitdagingen bij zoals het actief krijgen en houden van gemeenschappen en het terugleggen van verantwoordelijkheden aan communities. Het is in dat kader mooi om te zien dat het aantal burgerinitiatieven flink toeneemt. De vraag is of die toename voortkomt uit het falen van het huidige systeem of dat daar andere beweegredenen voor zijn. Een andere tijdgeest wellicht, waarbij burgers weer meer het heft in eigen hand willen nemen? Een mooi voorbeeld vind ik Austerlitz Zorgt. Ontwikkeld vanuit burgers om de woon- en zorgvoorzieningen beter aan te laten sluiten bij de behoeften van de eigen inwoners. Dat initiatief paste niet in de systeemwereld maar is toch succesvol geworden. Inmiddels heeft de gemeente het Wmo-budget overgedragen aan dit burgerinitiatief omdat men erop vertrouwt dat het geld dan beter besteed wordt. Dat blijkt in de praktijk heel goed te werken.

Op donderdag 20 juni geeft Michel van Schaik samen met Suzanne van Hoeve de sessie 'Jouw creatieve reis: Blue Zones in beeld'. Meer weten over het Blue Zone Festival? Kijk op bluezonefestival.nl. Meer lezen over de sessie van Michel? Ga naar het programma.