Ondanks alarmerende berichten over het dreigend tekort aan zorgpersoneel, overbelasting van mantelzorgers, toegenomen eenzaamheid onder ouderen, verschraling van de zorg aan huis en gebrek aan doorstroommogelijkheden naar woonvoorzieningen tussen thuis en verpleeghuis, zijn we niet heel erg geneigd om verder te kijken dan het hier en nu. Toch is dat best gek. We bereiden ons in het leven voor op veel zaken; op een gezinsuitbreiding, een vakantie, op ons pensioen. Maar niet, of op zijn minst onvoldoende, op de gevolgen van het ouder worden. Daar moet verandering in komen; voor ons zorgpersoneel, onze samenleving, onze mantelzorgers én voor onszelf.

Onderzoek

In 2019 lanceerde ActiZ, de publieksaanpak ‘Praat vandaag over morgen’. Het ministerie van VWS versterkt de publieksaanpak in 2024 met de start van een landelijke campagne. ‘Praat vandaag over morgen’ is een oproep aan iedereen om met elkaar in gesprek te gaan over ouder worden. Met vragen als ‘wat vind jij belangrijk voor later’ of ‘wat kun jij zelf betekenen voor je partner, ouders, buurvrouw’, willen initiatiefnemers ActiZ en VWS heel Nederland betrekken bij de toekomst van de ouderenzorg. Uit onderzoek (mei 2023) van ActiZ blijkt namelijk dat 54% van de Nederlanders vrijwel nooit met anderen praat over het ouder worden. En ruim 80% heeft nog niets concreets geregeld voor de oude dag.

Ook Kruiswerk, onafhankelijke ledenvereniging voor informele zorg met 63.000 aangesloten huishoudens, ziet de urgentie. De vereniging zet zich al jaren in voor een zorgeloos, veilig én actief leven voor haar leden in heel Nederland en in het bijzonder in de Achterhoek en Liemers. Samen met onder meer (thuis)zorgorganisaties, wooncorporaties en gemeenten werkt Kruiswerk aan bewustwording en behoud van de zelfredzaamheid van ouderen en hun mantelzorgers. We spreken met Cynthia van den Heuvel, directeur Servicebureau Kruiswerk, over ouder worden in Nederland, Kruiswerk en de gezamenlijke opgave.

Bewust maken

Cynthia: “De roep om meer vanuit preventie te werken wordt steeds luider. Logisch, gezien de uitdagingen waar zorgorganisaties voor staan. Maar ook vanuit de uitdagingen van bijvoorbeeld de corporaties en gemeenten als het gaat om het huisvesten van kwetsbare doelgroepen. Preventie gaat over een verschuiving van nazorg naar voorzorg; het voorkomen van problemen en aandoeningen. Nu kun je niet alles voorkomen, ouder worden gaat immers samen met een afnemende vitaliteit. Maar mensen bewust maken hoe ze zich kunnen voorbereiden op het ouder en kwetsbaarder worden en hen ondersteunen met informatie, advies en dienstverlening, dat is wat Kruiswerk al jaren doet.”

Eén loket

Via één loket helpen de onafhankelijke ledenconsulenten van Kruiswerk mensen hun weg te vinden naar de juiste (acute) hulp, praktische ondersteuning, persoonsalarmering of hulpmiddelen. Cynthia: “We hebben ontzettend veel geleerd de afgelopen jaren over de ouderen en hun mantelzorgers.

We begrijpen beter hoe ze denken en hoe we hen het beste kunnen helpen om stappen te zetten in behoud van eigen zelfredzaamheid of die van hun dierbaren. We zien dat zelfredzaam blijven meer vraagt dan een veilig en comfortabel huis. Het gaat ook over meedoen in de samenleving, fijne contacten hebben, zo fit en gezond mogelijk blijven en mensen om je heen hebben die van betekenis willen zijn als dat nodig is.

Allemaal onderwerpen die samenhangen met het gedachtegoed van positieve gezondheid, maar nog fragmentarisch belegd zijn binnen het sociaal domein. Kruiswerk heeft niet op alle onderwerpen expertise in huis en dat is ook zeker niet nodig, als we elkaar als organisaties maar weten te vinden. En als we het gezamenlijke aanbod aan informatie, advies en dienstverlening in samenhang, gestructureerd én op maat bij mensen thuis kunnen brengen.”

Woongelukgesprek

Voor mensen is zelfregie en voorzorg nu een dagelijkse zoektocht naar de juiste informatie en hulp. “Dat moet én kan anders”, aldus Cynthia. “Wij zijn bijvoorbeeld, samen met de Achterhoekse gemeenten Aalten, Berkelland en Oude IJsselstreek, eind 2022 de bewustwordingsaanpak ‘Heerlijk thuis in huis’ gestart. Inmiddels hebben zo’n 700 huishoudens in dat kader een ‘Woongelukgesprek’ gehad. Oftewel, een vanuit positieve gezondheid ingestoken gesprek bij jou thuis over: langer thuis wonen, de behoefte aan ondersteuning, adequate doorverwijzing naar informatie en advies die past bij de behoefte en over zelfregie.” Niet alleen is tot nu toe een mooi resultaat behaald in het aantal woongelukgesprekken; uit voorlopige resultaten blijkt dat meer dan de helft van de huishoudens naar aanleiding van het gesprek nadenkt over een aangedragen oplossing of overgaat tot een oplossing.

Krijgt eigen regie

Naast Woongelukgesprekken, heeft Kruiswerk het platform KER ontwikkeld: krijg eigen regie. Een digitale omgeving waar hulpvragen van mensen en het aanbod van organisaties op een slimme manier samenkomen in vier A’s. Te weten: ‘Advies’ via zelftesten of een adviesgesprek aan huis, ‘Aanbod’ van oplossingen die de zelfredzaamheid ondersteunen, ‘Agenda’ voor dagstructuur en overzicht en het Alarmhorloge.

De voorkant van het platform is ingericht voor ouderen en mantelzorgers. Cynthia: “Onze kennis over hun behoefte aan ondersteuning bij het dagelijks handelen en activiteiten hebben we in KER gestopt.

We structureren aan de hand daarvan het lokale aanbod van organisaties en maken het op het juiste moment zichtbaar.” Aan de achterkant verbindt KER het aanbod van organisaties en brengt samenhang. Slimme algoritmes maken dat de omgeving zelflerend is. Ouderen en mantelzorgers worden daardoor steeds beter geholpen met de juiste oplossing. Organisaties zien zelf, op metaniveau, welke diensten en producten uit hun aanbod worden afgenomen.”

Cynthia: “In januari hebben we KER gelanceerd voor onze leden in de regio Achterhoek en Liemers. Het platform is daar goed ontvangen. De volgende stap is dat we het KER-platform en het aanbod doorontwikkelen waardoor we meer ouderen en mantelzorgers langer uit het formele hulp- en zorgtraject houden. Om die stap te zetten zoeken we de samenwerking met zorgorganisaties, welzijn, gemeenten en werkgevers. Met elkaar kunnen we KER sterker maken. En ook de ouderen en hun mantelzorgers.”

Generatie

“We moeten nú beginnen met ons voor te bereiden op het ouder worden. En als het moet, brengen we de boodschap in niet mis te verstane bewoordingen. En dan nog kan er wel een generatie overheen gaan voordat voorbereiden op ouder worden het nieuwe normaal is. Daarom moeten we de ouderen van nu helpen om in hun kwetsbare fase zo goed mogelijk zelfregie te houden. Maar ook de vitale ouderen meenemen in de urgentie en de volgende generatie stappen laten zetten in wonen, leven én voorbereiden op zorg en ondersteuning. Die opgave moeten we gezamenlijk aanpakken. Zorgorganisaties, welzijnsorganisaties, gemeenten, wij allemaal. We zullen elkaar hard nodig hebben”, besluit Cynthia.

Rondetafelgesprek bewustwording

ZorgSaamWonen organiseert op 11 juni samen met Kruiswerk een rondetafelgesprek. Aan deze tafel bespreken we vanuit verschillende branches wat we nodig hebben om aanbod gestructureerd en in samenhang bij mensen te brengen. Binnenkort doen we verslag van deze bijeenkomst.

Meer lezen? Kijk op praatvandaagovermorgen.nl of lees het Publieksonderzoek: Nederland is niet voorbereid op eigen oude dag | ActiZ

Dit artikel is ook te lezen in ZorgSaamWonen Digimagazine #1 2024.