Woningcorporaties veranderen steeds meer van vastgoedgeoriënteerde bedrijven naar mensgerichte organisaties. Daarbij staan de stem van huurders en de menselijke maat centraal. Het voorkómen en tegengaan van eenzaamheid bij huurders is een opgave die daarbij past. Ook is eenzaamheidsbestrijding actueel omdat steeds meer partijen zich inzetten tegen eenzaamheid. Ook al hoort het niet bij hun kerntaak, toch kunnen woningcorporaties hierin optreden. Vragen zijn: wát kunnen woningcorporaties doen? En op welke manier? Dit artikel laat het zien.

Eenzaamheid

Meer dan 40% van de volwassen bevolking heeft te maken met gevoelens van eenzaamheid. 10% voelt zich ernstig of zeer ernstig eenzaam. Van 85-plussers en mensen met een lage opleiding voelt maar liefst 63% zich eenzaam. En als het gaat om ernstige eenzaamheid, dan zijn die cijfers voor 85-plussers 15% en voor laagopgeleiden 19%. (Ernstige) eenzaamheid kan grote gevolgen hebben: een lagere kwaliteit van leven, een slechtere gezondheid, een kortere levensverwachting en hogere maatschappelijke kosten. Het is dus belangrijk om eenzaamheid te voorkomen en tegen te gaan.

Eén tegen eenzaamheid

Een groeiende beweging is overal in ons land op lokaal niveau en vanuit het landelijke Actieprogramma Eén tegen eenzaamheid actief om eenzaamheid te voorkomen en tegen te gaan. Dat gebeurt vaak vanuit het besef dat eenzaamheid onderdeel is van het leven en nooit helemaal ‘opgelost’ kan worden. Tegelijkertijd bestaat wél de ambitie om de trend van toenemende eenzaamheid te keren.

Alle domeinen nodig, ook woningcorporaties

Eenzaamheid is een complex probleem dat alleen lokaal en in samenwerking tussen maatschappelijke domeinen kan worden aangepakt. Denk daarbij aan zorg, welzijn, ondernemers, overheid, kunst en cultuur, sport en bewegen, geloofsgemeenschappen en het onderwijs. Ook de sector ruimte en wonen kan niet ontbreken. De inzet van woningcorporaties is extra relevant, omdat zij veel huurders huisvesten met een hoog risico op eenzaamheid, zoals ouderen, laagopgeleiden, gescheiden mensen en mensen van niet-Westerse herkomst. Ook vanuit hun rol bij de vitaliteit van gemeenschappen en de leefbaarheid in dorpen, wijken en buurten is de inzet van woningcorporaties tegen eenzaamheid extra belangrijk.

Drie manieren voor woningcorporaties

Woningcorporaties kunnen op ten minste drie verschillende manieren iets tegen eenzaamheid doen. Dat kan via communicatie met huurders, via contacten van medewerkers en via aparte projecten.

1. Communicatie gericht op huurders om het taboe te doorbreken

Via bijvoorbeeld de website, het bewonersblad, nieuwsbrieven, social media en informatiebijeenkomsten kunnen woningcorporaties helpen om het taboe op eenzaamheid te doorbreken. Dat kan door huurders te informeren over het vóórkomen van eenzaamheid, over oorzaken en mogelijke ‘oplossingen’ en verwijzingen. Hiermee kunnen huurders het gevoel krijgen dat zij niet de enige zijn die eenzaam zijn, en kunnen ze leren dat er veel manieren zijn om hier wat aan te doen. Op de langere termijn kan dergelijke communicatie bijdragen aan de normalisering van eenzaamheid. Om deze communicatietaak te kunnen uitvoeren, moet een woningcorporatie zich het onderwerp ‘eigen maken’ en een communicatieplan bepalen en uitvoeren.

2. Inzet medewerkers om eenzaamheid te signaleren en bespreekbaar te maken

Medewerkers van de woningcorporaties kunnen een rol spelen bij het signaleren, bespreekbaar maken en (deels) het doorbreken van eenzaamheid. Daarbij gaat het vooral om medewerkers die direct contact hebben met huurders, zoals woonconsulenten, leefbaarheidsmedewerkers, onderhoudsmedewerkers, medewerkers van het klantcontactcentrum, complexbeheerders en energie- en verhuiscoaches. Vanuit hun contact kunnen medewerkers signaleren dat er (mogelijk) sprake is van eenzaamheid; vervolgens kunnen ze het onderwerp bespreekbaar maken en huurders (met hun instemming) verwijzen of bijvoorbeeld het lokale welzijnswerk inschakelen. Om ervoor te zorgen dat medewerkers goed kunnen signaleren, is het nodig hen goed te informeren, te trainen en hen blijvend bij het onderwerp te betrekken.

3. Projecten om ontmoeting en contact te bevorderen

Naast de communicatie-inzet en medewerkerscontact met huurders, kunnen woningcorporaties ook specifieke projecten ontwikkelen die helpen eenzaamheid tegen te gaan. Daarbij zijn ten minste drie varianten van denkbaar.

• Projecten gericht op woongemeenschappen. Het gaat hierbij om inzet gericht op het activeren van huurders die samen in één woongebouw wonen. Denk aan seniorencomplexen. Een voorbeeld daarvan is de methode van Studio Bruis. Deze methode stelt het zelforganiserend vermogen van een bewonersgroep centraal. De methode wil een bloeiende woongemeenschap bereiken door het stimuleren van onderling contact en gezamenlijke activiteiten waardoor eenzaamheid vermindert en onderlinge hulp toeneemt. Of denk aan de inzet van een flatcoach. Vitale gemeenschappen hoeven niet alleen in één gebouw te ontstaan, maar kunnen ook in wijken en buurten gestimuleerd worden. Voorbeelden daarvan zijn Samen in de Stad en wijkcirkels. Ook Aedes onderstreept het belang voor woningcorporaties om te helpen bouwen aan sociale netwerken.
• Projecten gericht op het realiseren van woonvormen die beschutting en bescherming bieden en daarmee helpen eenzaamheid te bestrijden. Denk hierbij aan voorbeelden die Yvonne Witter op een rij zette, bijvoorbeeld de transformatie van verzorgingshuizen, Thuishuizen, hofjes en gebouwen waar mensen zich groepsgewijs kunnen vestigen, zoals meergeneratiewoningen.
• Projecten gericht op de woonomgeving die ontmoeting stimuleren. Denk hierbij aan centrale pleinen, lage stoepranden en aantrekkelijke looproutes met voldoende bankjes (met leuningen, waardoor ouderen beter kunnen opstaan!). Ook het verhogen van de veiligheid en het voorkomen van verpaupering stimuleren het ‘naar buiten gaan’ en contact tussen mensen. Denk tot slot aan de realisatie of beschikbaarheid van meer openbare toiletten: dit maakt het mogelijk dat mensen met blaasproblemen gemakkelijker hun huis uit durven te gaan.

Tip: meer weten over eenzaamheid?

Wilt u snel, goed en helder geïnformeerd zijn over de aanpak van eenzaamheid? Maak dan gebruik van Aanpakeenzaamheid.nl en abonneer u op de kosteloze nieuwsbrief via deze link.

Randvoorwaarden

Het is duidelijk dat er voor woningcorporaties veel mogelijkheden zijn om eenzaamheid bij huurders tegen te gaan. Om effectief en duurzaam het verschil te maken, is een aantal randvoorwaarden nodig. In de eerste plaats is dat commitment en de mogelijkheid menskracht in te zetten. Daar horen in veel gevallen ook bij het verhogen van het kennisniveau binnen de organisatie en de samenwerking met medewerkers, huurders en andere lokale partijen. Ook zal in veel gevallen op termijn een lerende, samenhangende en programmatische aanpak nuttig blijken. En ja: daarbij moeten woningcorporaties laveren binnen de grenzen van wet- en regelgeving, want de aanpak van eenzaamheid behoort niet tot hun kerntaak.

Tot slot

De inzet van woningcorporaties tegen eenzaamheid komt niet alleen huurders ten goede. Want vanuit de samenwerking met lokale partijen zal ook de gemeente deze inzet opvallen en waarderen. En dát kan weer van invloed zijn op de onderlinge verhoudingen en de prestatieafspraken. Zo ontstaat voor woningcorporaties een extra kans zakelijk voordeel. En ontstaat een echte win-winsituatie, direct als gevolg van de ontwikkeling van woningcorporaties tot nog meer mensgerichte organisaties.

Hugo van den Beld

Hugo van den Beld is specialist in de aanpak van eenzaamheid. Als strateeg, projectmanager en begeleider ondersteunt hij gemeenten en andere partijen op lokaal niveau bij een omvattende, duurzame en effectieve aanpak van eenzaamheid.

Met dank aan Serge Langeslag, Wonen Limburg

Dit artikel is tot stand gekomen op basis van professionele kennis, signalen en ervaringen in de praktijk en aanvullend bureauonderzoek. Het artikel heeft niet de intentie volledig te zijn. Aanvullingen, correcties of suggesties? Laat het de auteur weten via info@aanpakeenzaamheid.nl.