Geen eenduidige antwoorden

“Je kunt het niet voorspellen. Je weet niet precies hoe het loopt. Als iemand een been breekt en moet revalideren, dan is er tijdelijke hulp nodig. Dat kunnen mensen meestal wel opbrengen. Maar wat als het gaat om een langdurige hulpvraag? Daar valt geen eenduidig antwoord op te geven, aldus Anja. Het hangt van verschillende factoren af. Hoe is de relatie? Heeft de hulpvrager een groter netwerk? Wat is de aard van de hulp?

De relatie

Afstand maakt ook uit. Anja kent voorbeelden van kinderen die twee uur moeten rijden om voor hun oude ouders te zorgen. “Dat is op den duur niet op te brengen.” Er zijn ook mensen die niet voor hun ouders willen of kunnen zorgen. “De relatie is niet altijd goed. Het kan ook ingewikkeld zijn als er tussen broers en zusters spanningen zijn, veroorzaakt door ‘oud zeer’. Dat komt naar voren in tijden van zorg. Soms werkt het juist verbindend, maar lang niet altijd.”

Luisterend oor

Anja juicht buurtinitiatieven op het gebied van zorg en welzijn toe. “Die zijn nabij en vaak laagdrempelig.” Zij stipt de voorzorgcirkel aan, als voorbeeld van een buurtinitiatief. Bij een voorzorgcirkel spreekt een groepje mensen met elkaar af naar elkaar om te zien. “Het gaat vaak om praktische hulp bij een voorzorgcirkel. Dat is belangrijk en kan voor mensen heel waardevol zijn.”

Toch lost die hulp niet alle problemen op waar mensen tegenaan lopen. “Veel mensen hebben behoefte aan een luisterend oor. Zeker oudere mensen. Zij maken verlies mee. Anja doet momenteel onderzoek naar verlies-gerelateerde levensgebeurtenissen bij volwassenen en ouderen.

Uit dit onderzoek blijkt dat mensen graag over deze verlieservaringen en rouw willen praten, maar wel met mensen waar ze een emotionele binding mee hebben en die ze vertrouwen. Als het netwerk kleiner wordt en mensen minder mobiel worden door gezondheidsklachten dan kan eenzaamheid toeslaan als zij hun ervaringen niet kunnen delen. Van ouderen die thuiszorg krijgen, weet Anja dat ze het praatje van een zorgmedewerker het meeste waarderen. Helaas hebben de professionals daar meestal weinig tijd voor.

Sociale vitaliteit

Het wonen in seniorencomplexen kan voor ouderen prettig zijn. Daar wonen leeftijdgenoten die elkaarondersteunen en activiteiten met elkaar kunnen ondernemen. “Het geeft mensen een gevoel van veiligheid.” Maar ook dit is niet het walhalla.

Blijvende ondersteuning

In opdracht van de gemeente Rotterdam deed Anja onderzoek naar de sociale vitaliteit in Rotterdamse ouderencomplexen. Het vitaal houden van zo’n complex gaat niet vanzelf, is één van de conclusies uit het onderzoeksrapport ‘We hopen dat het leuker en gezelliger wordt’. Blijvende ondersteuning door professionals, zoals een community builder of social worker blijkt echt nodig. Hoeveel uur professionele inzet nodig is, hangt af van de samenstelling en de draagkracht van de bewoners.

De professionals kunnen ook zorgen dat bewoners respectvol met elkaar omgaan. Anja zag dat ouderen niet altijd even vriendelijk naar mensen met dementie zijn, of naar mensen met een grote zorgbehoefte. Het helpt daarbij als bewoners elkaar kennen, als bewoners het gevoel hebben dat zij er niet alleen voor staan en als het toewijzingsbeleid uitgebalanceerd is. “Als er te veel kwetsbare bewoners samenwonen kun je niet veel bruis verwachten.”

Intergenerationeel wonen

Anja merkt ook op dat er allerlei woonvormen ontstaan, zoals het intergenerationeel wonen. “Dat jong en oud samen wonen, vind ik een mooi concept. Jongeren bieden dan vaak praktische hulp, maar het is volgens mij geen oplossing voor het zorgtekort. Een 20-jarige kan zich minder goed inleven in het leven van een oudere, dus emotionele steun is dan lastig te geven. En dat is waar ouderen vaak behoefte aan hebben. Ze delen hun diepste zielenroerselen niet gemakkelijk met iemand die in een andere levensfase zit, maar hebben behoefte aan gelijkgestemden, aan mensen die hun ervaringen begrijpen.”

Ook wonen jongeren meestal niet lang in een woonproject. Studenten vliegen uit, jonge starters stromen door, verhuizen als ze elders een baan vinden of als ze kinderen krijgen. “Kun je dan een goed contact opbouwen?” Natuurlijk kunnen vriendschappen tussen jong en oud ontstaan en van waarde zijn. Als er daarnaast ook voldoende mensen om je heen zijn waarbij je kwetsbaar kunt zijn en die je echt begrijpen.

Als er zorg bij komt kijken, is het belangrijk te zoeken naar een nieuwe balans. “Mensen die langdurig bevriend zijn met elkaar, steunen elkaar. In de ene levensfase heeft de één de ander gesteund bij bijvoorbeeld een echtscheiding. Dan is het niet erg als de rollen omgedraaid zijn. Maar zelfs dan kan het heel zwaar zijn om het vol te houden.”

Betekenisvolle vriendschappen

De hoogleraar benadrukt het belang van betekenisvolle vriendschappen. “Zij verlichten eenzaamheid en geven je het gevoel belangrijk voor iemand te zijn en dat je ergens bij hoort.” Het is daarom goed om je contacten te onderhouden. En ook op hogere leeftijd kun je nog nieuwe vriendschappen sluiten.

Groeten

Anja maakt zich daarom met name zorgen over mensen die niet de juiste vaardigheden hebben om sociale contacten op te bouwen en te onderhouden. “Voor deze mensen moeten we als samenleving extra oog hebben. Dat vraagt wat van professionals, maar ook van ons allemaal. Het helpt al om in je eigen buurt mensen te groeten en hen het gevoel te geven dat ze gezien worden en erbij horen. Dat maakt het geven en vragen van hulp makkelijker. Het zit hem vaak in kleine dingen.”

Lees in deze serie over burenhulp en mantelzorg ook: https://www.zorgsaamwonen.nl/artikel/woonvormen/nieuwe-serie-waar-eindigt-burenhulp-en-begint-mantelzorg