groupLid worden

“Verdiep je in ouderen en je ziet een groep leuke, diverse mensen. Beschouw ze als individu en niet als een groep. Als je daar goed op inspeelt zie je een interessant marktsegment.” Aldus Daniëlle Harkes. Ze is expert op het gebied van wonen, zorg en ouderen. Op Building Holland is zij één van de keynotes met haar verhaal over slim en vitaal gezond ouder worden in een vitale woonomgeving.

Wat ga je vertellen op Building Holland?
“Ik ben geïnteresseerd in de vraag hoe ouderen vitaal oud kunnen worden in een vitale omgeving. Dat gaat veel verder dan bouwkundige aanpassingen of een traplift in de eigen woning. Mensen functioneren ook daarbuiten. Als je van een woonwijk een vitale omgeving voor ouderen maakt, heeft iedereen die in die wijk woont daar iets aan. Eén van de vragen is: heb je voldoende mogelijkheden om te bewegen in de wijk.”
 
“We willen altijd zo snel mogelijk van A naar B. Misschien moeten we daarin vertraging aanbrengen. Beperk de ruimte voor auto’s en vergroot de ruimte voor voetgangers. Zet bankjes neer op plaatsen waar iets te zien valt. Een goed voorbeeld is een zorgcentrum voor mensen met dementie met uitzicht op een schoolplein. Dat is slim. Mensen blijven op die manier integraal onderdeel van hun omgeving.”
 
“We hebben ook te maken met een veranderend klimaat met meer hittedagen. Zorg dat er in de wijk voldoende schaduw is. Zorg voor water. Zorg voor plekken waar het koel is. Ook dat is onderdeel van de vitale wijk. Je zorgt ervoor dat mensen kunnen blijven functioneren. Dit is natuurlijk niet alleen maar prettig voor de ouder wordende mens, maar voor iedereen.”
 
“Naarmate mensen ouder worden krijgen ze te maken met functieverlies. Je ziet minder, hoort minder, loopt wat minder makkelijk. Juist dan heb je behoefte aan overzicht. Die vind je niet in de shared ruimtes, waar niet duidelijk is wat fietspad, stoep of weg is. Daar zouden we eens goed naar moeten kijken. Dit geldt overigens ook voor woonerven en binnensteden. Probeer eens met een rolstoel door het centrum te rijden. Dat wordt met al die verkeersborden en terrassen een soort expeditie.”

Klinkt beroerd allemaal?
“Zo is het niet bedoeld. Nederland is een kei in het inrichten van woonomgevingen. Ik was een aantal jaar geleden in de Verenigde Staten om over dit onderwerp te praten. Daar ligt het net wat anders. In veel gebieden zijn niet eens stoepen. Dat neemt niet weg dat er ook in Nederland altijd ruimte is voor verbetering.”
 
“Een ander voorbeeld. De Rijksbouwmeester heeft een prijsvraag uitgeschreven. Architecten werden uitgedaagd na te denken over de vraag hoe de vitale wijk eruit ziet. Daaruit kwam ook naar voren dat het slecht gesteld is met de beschikbaarheid van openbare toiletten. Die beschikbaarheid is belangrijk voor oudere mensen. Die toiletten moeten onderdeel zijn van een breder plan met looproutes, voorzieningen voor mensen om elkaar te ontmoeten en rustpunten om even bij te komen. Het gebeurt nog wel eens dat straatmeubilair zo maar even ergens wordt neergezet met uitzicht op niets. Ik vraag me dan af: wie zou hier nou willen gaan zitten.”

Dat is de buitenomgeving, hoe zit het met de woonvormen?
“Vroeger was het overzichtelijk: eigen huis, seniorenwoning, aanleunflat, verzorgingshuis, verpleeghuis. Dat past tegenwoordig niet meer. Mensen zijn geen eenheidsworst, woonvormen tegenwoordig ook niet meer. Je ziet een grote diversiteit aan vormen ontstaan. Wie het leuk vindt te wonen tussen mensen met verschillende leeftijden, kiest de meergeneratiewoning. Wordt je netwerk te klein, dan kies je een woonvorm die nieuwe contacten ondersteunt. Dat is het thuishuis. Wil je samen met anderen actief aan de slag, dan is het moderne hofje daar geschikt voor. Kun je samen de tuin onderhouden.”

Lees ook: 'Van levensloopbestendige woningen word je snel oud'

Dan heb je ook nog mensen die zorg nodig hebben….
“Er zijn ook woonvormen met zorg op de achtergrond; pas als je het nodig hebt merk je dat het er is.. Het is tegenwoordig niet meer zo dat mensen preventief kiezen voor een woonzorgcentrumwaar zorg beschikbaar is voor het geval ze die over een aantal jaren nodig hebben. Als je die zorg niet nodig hebt, weerhoudt dat mensen ervan zo’n woonvorm te kiezen. Mensen willen nog wel een keer verhuizen, maar wel vanuit een positieve stimulans, niet vanuit de eventualiteit dat ze later zorg nodig hebben. Dan blijven ze net zo lief zitten waar ze zitten. Ze zijn honkvast, al begint dat langzaam te verschuiven.”

Dat wordt nog een hele klus om dat allemaal voor elkaar te krijgen?
“Al deze woonvormen vind je her en der door het land. We zouden moeten versnellen en opschalen om die op andere plekken te realiseren. De voorbeelden zijn er, de massa nog niet. Er is een taskforce opgericht die de komende twee jaar gemeenten gaat stimuleren om te inventariseren hoeveel ouderen er zijn en hoeveel behoefte er is. Als je dat weet kun je prestatieafspraken maken met woningbouwcorporaties en zorgorganisaties en kun je het gesprek aan met (institutionele) beleggers en ontwikkelaars.”

Dit interview is gepubliceerd in het kader van Building Holland, waar Daniëlle Harkes zal spreken op een keynote. 
Lees meer over Building Holland >>

ZorgSaamWonen zelf organiseert op 23 juni het seminar Vitaal Ouder Worden in een Vitale Woonomgeving. 
Lees meer over dit seminar en meld je aan >>

Onze expert, professor Jan Latten vertelt in deze column zijn visie op de algemene levensverwachting en hoe deze in tijden als de coronacrisis ineens kan veranderen. 

In de toekomst zullen we misschien wel 130 jaar oud kunnen worden. Tot voor kort hadden onderzoekers met deze stellige voorspelling volop de aandacht in de media. Omroep Max/Jan Mulder heeft in 2019 zelfs een hele TV-serie gewijd aan de vraag wat een 'eeuwig leven' voor ons en de samenleving zou kunnen betekenen.

Inmiddels drukken feiten ons met de neus op een heel andere realiteit. Want ineens was er corona. Een pandemie met de dreiging van massale sterfte. Iedereen kan besmet raken. Maar intussen is ook duidelijk dat het vooral degenen treft die Abraham of Sara hebben gezien. Van alle geregistreerde corona patiënten die in Nederland in een ziekenhuis zijn opgenomen zijn er circa negen op de tien 50 jaar of ouder. De hogere leeftijden domineren onder de patiënten. Onder de sterfgevallen is de leeftijdsconcentratie nog duidelijker. Niet meer dan 0,7% van alle geregistreerde sterfgevallen is jonger dan 50. Hoe hoger de leeftijd hoe groter het risico dat een besmetting een fatale afloop kan hebben. Dat laten althans de registratiecijfers van het RIVM per 26.04 duidelijk zien. In de geregistreerde sterfgevallen zijn 90-plussers ondervertegenwoordigd. Dat heeft waarschijnlijk te maken met een achterblijvende registratie van sterfgevallen met corona in verpleeghuizen 

De leeftijdsverdeling van coronadoden spreekt boekdelen. Hoe verder in het leven, hoe vaker het virus fataal blijkt. In feite niks nieuws. In het algemeen is overleven moeilijker naarmate we ouder worden, totdat het niet meer kan. Statistieken herinneren ons daar pijnlijk aan. En misschien geldt dat ook wel op het niveau van een samenleving als geheel. Een vergrijzende samenleving krijgt meer moeite met overleven als er ongewone situaties ontstaan zoals een pandemie. 
De Nederlandse samenleving is inmiddels behoorlijk op leeftijd, net als veel landen in Europa. Het maakt onze bevolking daarom minder weerbaar en bevattelijker dan de bevolking van ‘groene’  landen. In Europa is  26% van de inwoners  60-plusser. Twee keer zoveel als in Afrika. Italië staat in Europa aan kop met  30%. In Nederland is 26% van de inwoners ouder dan 60.
Met de vergrijzing groeit ook het idee dat ons leven steeds langer wordt. Maar is dat wel zo?  Hoe ouder we als collectief worden, hoe vatbaarder we bijvoorbeeld lijken te worden voor zaken als hittestress of griep epidemieën.  Zo zorgde een 18 weken durende griepepidemie in de winter van 2017-2018 voor een geschatte oversterfte van 9.500. Vooral onder ouderen. Dat leidde voor 2018 tot een hoger sterfterisico voor 65-jarigen en een achterblijvende levensverwachting. Een aankondiging van een verdere verhoging van de AOW leeftijd was op basis daarvan in 2019 niet meer aan de orde.  
In feite is er over een aantal jaren gezien geen sprake meer van een stijging. De levensverwachting voor 65-jarigen– gemeten op basis van sterftekansen kalenderjaar – is zowel in 2014 als 2018  19,9 jaar. 

En in dit jaar hebben we te maken met de coronacrisis, een crisis van geheel andere orde dan de voorgaande griepcrisis. We hebben te maken met een gezondheids- en economische crisis. En we staan nog maar aan het begin. De hele samenleving is van slag. En ondanks een lockdown zijn er sinds half maart in een tijdsbestek van 6 weken al bijna 5.000 geregistreerde coronadoden en is er sprake van een oversterfte van 7.000 a 8.000. We weten niet hoe het virus in de loop van het jaar toeslaat. Sommigen vrezen een tweede golf, een vaccin is er nog niet. Pas aan het eind van het jaar is het effect op de sterfterisico’s in 2020 vast te stellen. Maar dat de levensverwachting na ons 65e levensjaar met sprongen vooruit zal gaan lijkt een misplaatste veronderstelling. 130 jaar worden zal voorlopig wel een droom blijven…

Dr. Franka Bakker is gezondheidswetenschapper en gerontoloog en momenteel verantwoordelijk voor de onderzoekslijn ‘G-OUDLAB; co-innoveren voor goed ouder worden’ van het lectoraat Innoveren met Ouderen aan de Hogeschool Windesheim. Zij heeft het recentelijk het Goed leven model ontwikkeld.

‘Het is gebaseerd op diverse gerontologische theorieën, zoals ageing well en het biedt een holistische visie op goed ouder worden. We kijken naar aspecten die belang zijn voor een goed leven vanuit het perspectief van het individu, de omgeving en de interactie daartussen.’  Het model is ontwikkeld met hulp van collegae, studenten en op basis van gesprekken met 67 ouderen die studenten hebben gesproken. Studenten gebruiken het model als analyse-instrument. Het instrument is ook behulpzaam als beleidsinstrument of gespreksinstrument. ‘Studenten hebben het model voorgelegd aan professionals. We gaan bestuderen wat eruit is gekomen. Ik ben heel benieuwd.’

G-oudlab, een living lab
Verder is Franka bezig met een project over zingeving voor thuiswonende ouderen. ’We onderzoeken de handelingsverlegenheid van sociaal werkers rond het thema ‘zingeving. We proberen erachter te komen of en hoe zij kijken naar een goed en zinvol leven van ouderen en wat zij daar vervolgens mee doen.’ Daarnaast begeleidt Franka actieonderzoek binnen een ZonMw programma t.a.v.  lokale netwerken samenhangende ouderenzorg. Voor het ontwikkelen, delen en implementeren van kennis over innovaties rondom ouderen wil Franka vanuit het lectoraat het leven van zowel vitale als van kwetsbare oudere volwassenen verbeteren. Het gaat daarbij, volgens haar, om de kwaliteit van leven en de regie op het leven. ‘G-OUDLAB gaat uit van een holistische visie op goed ouder worden en werkt altijd mét ouderen. Via projecten in ‘social labs’ faciliteren we co-onderzoek en ontstaan concrete vernieuwingen als het gaat om leeftijdsvriendelijke diensten, producten en omgevingen.’

Integraliteit nodig
Een collega van Franka heeft recentelijk onderzoek gedaan naar verhuizen op latere leeftijd en naar verpleegkundige zorg voor oudere migranten. Het lectoraat is dus met een breed scala aan onderwerpen bezig. Voor het Platform ZorgSaamWonen vindt zij het belangrijk dat het thema integraliteit aan de orde komt. ‘Het bewustzijn bij professionals dat een integrale benadering nodig is bij het langer zelfstandig wonen. Er is meer nodig dan een goede buurt of een toegankelijke woning.’ Zij hoopt dat professionals meer met een holistische blik naar het leven kijken, en daarbij ook interdisciplinair vraagstukken aan gaan pakken. ‘Dus we moeten allemaal meer over de grenzen van onze eigen disciplines kijken.’

Lees meer: https://www.windesheim.nl/onderzoek/deskundigen/franka-bakker