De impact die De Tussenvoorziening maakt is voor Spoor een bron van energie: “Wij komen in actie voor mensen in Utrecht en omstreken, die het in hun eentje niet redden. Ze zitten in verschillende situaties. Zo zijn er mensen die wegens huurschulden uit het huis werden gezet, door scheidingen geen fundament meer hebben of door een andere reden een steuntje in de rug en begeleiding nodig hebben.” Sinds 1992 biedt De Tussenvoorziening dit onderdak en begeleiding met de huisvesting die op de locatie stond. Het voormalige schoolgebouw was gedateerd, met grote groepsruimtes en veel aparte plekken voor mensen die werden opgevangen. Çagdas blikt terug naar het startschot voor het project: “Wij werden benaderd door Cazas Wonen, voorheen Provides, een woningcorporatie. Zij vroegen ons of we een nieuw gebouw konden ontwerpen op deze locatie voor De Tussenvoorziening, dat beter aansloot op de behoeften van de doelgroepen en weer toekomstbestendig is.”

De Tussenvoorziening en Kokon
In dit artikel interviewen we projectleider Kübra Çagdas van Kokon en unit manager Elsbeth Spoor van De Tussenvoorziening. De Tussenvoorziening is een organisatie die in actie komt voor mensen in Utrecht en omstreken, die het in hun eentje niet redden. Zij hebben geen dak boven het hoofd, of hebben schulden en kunnen een steuntje in de rug gebruiken. Kokon is een architectenbureau gespecialiseerd in onder andere woningbouw en stedenbouw en ontwerpt voor woningcorporaties, zorginstellingen, overheden en meer. Meer informatie over De Tussenvoorziening lees je hier en op deze plek ontdek je meer over Kokon (en hun projecten).

Zichtbaarheid én privacy

In het ontwerp voor het nieuwe appartementengebouw was om die reden onder andere aandacht voor sociale veiligheid, duurzaamheid en zichtbaarheid. Er zijn 21 gezinsappartementen, 3 gezinsappartementen voor langdurig wonen en 4 gesplitste appartementen die huisvesting geven aan de kwetsbare doelgroep. Çagdas over het ontwerp: “We creëerden een openbare en een privé-zone, met duidelijke verschillen in eigenschappen. Zo stond sociale veiligheid centraal in zowel de openbare zone als het privégebied en willen we in laatstgenoemde ook voor een fijne en huiselijke sfeer zorgen.” Om die veiligheid te borgen is in het ontwerp rekening gehouden met de zichtbaarheid. “Het appartementengebouw bestaat uit 3 blokken, waarvan één drielaags en de andere twee bestaande uit twee lagen”, gaat Çagdas verder. “Samen vormen ze een U. Hierdoor heb je optimaal zicht over de galerijen, je ziet en weet wie er lopen. Het binnenterrein is volledig afgesloten en alleen bereikbaar voor de bewoners. Er is ook een gezamenlijke binnentuin, waar ontmoetingen kunnen plaatsvinden en de kinderen van de gezinnen spelen. Bewoners kunnen hier gecontroleerd en veilig samenkomen.” Spoor vult aan: “De zichtbaarheid is heel hoog, met tegelijkertijd voldoende privacy. Bewoners betreden via bruggen hun woningen. We zien dat er nu een groter besef is van wie in welke woning verblijft en dat zorgt weer voor een groter onderling sociaal toezicht.” 

Samenwerken en putten uit ervaring

Nemen we een kijkje in en bij de woningen zelf, dan wordt duidelijk dat de focus op rust en privacy voor iedere bewoner ligt. “In de groene buitenruimte ligt de nadruk op interactie, in de woningen willen we zoveel mogelijk privacy creëren”, licht Çagdas toe. “Ruimtes die weinig gebruikt worden, zoals de slaapkamers, hebben we aan de gallerijzijde gesitueerd. De vides zorgen ervoor dat er een afstand is tussen de verkeersroute en de weinig gebruikte kamers. De keuken en woonkamer zijn geïntegreerd in één ruimte en staan in open verbinding met elkaar. Aan deze ruimte grenst het balkon, dat deels verdiept is uitgevoerd, waar de grens tussen privé en openbaar al wat meer vervaagt. Hier is het bijvoorbeeld mogelijk om contact met je buren te hebben, als je in het niet verdiepte deel van het balkon staat. Tegelijkertijd is er privacy in het verdiepte deel.”  Om deze ontwerpkeuzes te maken is er volgens Spoor veel contact geweest tussen De Tussenvoorziening en Kokon: “We hebben onder andere veelvuldig contact onderhouden over eisen en wensen”, geeft Spoor aan. Hoewel het een specifieke casus betreft, kon Kokon putten uit ervaring. Çagdas: “Bijvoorbeeld doordat we ervaring hebben met het ontwerpen van zorgcomplexen. Toch was het erg waardevol om gevoed te worden met informatie vanuit De Tussenvoorziening, zodat we een goed idee hadden welke prioriteiten we moesten stellen.” 

Warmte van hout

Zo was duurzaamheid een belangrijk thema, om ervoor te zorgen dat het appartementengebouw decennialang gebruikt kan worden en klaar is voor de toekomst. “Alle woningen hebben een bodemwarmtepomp”, geeft Çagdas aan. “Daarnaast zijn ze voorzien van een warmteterugwinning-installatie [wtw]. Voor de opwekking van duurzame energie maken we gebruik van 163 zonnepanelen.” Op het gebied van materialisatie en esthetiek is gekozen voor metselwerk in twee verschillende kleuren voor de buitenste gevels. “Aan de galerijgevel kozen we voor houten bekleding, waarvan alle panelen brandwerend geïmpregneerd worden”, vertelt Çagdas. “Hout is een natuurproduct en zorgt voor warmte, een fijne akoestiek en de verbinding in de binnenruimte.”

Aantrekkelijke plek

Inmiddels is het gebouw in gebruik genomen en zijn de eerste ervaringen positief. Spoor noemt nog enkele uitdagingen om in te vullen: “We denken nog na over het element veiligheid en het binnentreden van het gebouw. Hierbij is het belangrijk om niet een enorm hek neer te zetten waardoor het gebouw als een gevangenis oogt, maar er wel voor te zorgen dat we veiligheid en privacy borgen. We lossen dit nu op met camera’s.” Volgens Spoor is de impact die het gebouw maakt op de bewoners inmiddels al duidelijk: “Het is ontroerend om te ervaren hoe dankbaar mensen zijn voor de huisvesting die ze hier krijgen. Ze vinden de woningen en de inrichting ervan erg mooi en voelen zich op hun plek. Wij merken dat bewoners het gevoel krijgen, doordat het een aantrekkelijke plek is om te wonen, dat ze zich beseffen dat ze het waard zijn. En op den duur kunnen ze wellicht weer op zichzelf wonen en leven. Dat maakt het bijzonder om te beseffen dat dit gebouw, met zijn uitstraling, duurzaamheid en veiligheid, daar een steentje aan kan bijdragen.”

Lees meer in Stedebouw & Architectuur, editie Bouw & Zorg 2023

Dit artikel verscheen eerder in het digitale magazine van Stedebouw & Architectuur over Bouw & Zorg 2023. In het magazine vind je diverse artikelen over succesvolle vormen van collectief wonen, zoals Iewan in Lent of Ecodorp Zuiderveld in Nijmegen. Abonnees kunnen het magazine gratis lezen via onze digitale bibliotheek.

Nog geen abonnee? Bekijk hier de voordelen.