Herman Hertzberger is de meest sociologische architect die ik ken. Hij kijkt naar mensen, en wat ze nodig hebben aan geborgenheid, contact en perspectief’, schrijft Christien Brinkgreve in haar boek ‘De ruimte van Herman Hertzberger.’ Brinkgreve kan het weten, want zij is socioloog. Het werk van Hertzberger en Brinkgreve raken elkaar. Zij zijn allebei bezig met het belang van interactie en sociale cohesie.

Zij zien dat vrijheid structuur nodig heeft en dat structuren ruimte moet bieden aan verandering. Hier komt zij in het boek regelmatig op terug. Het boek schetst een gedegen portret van architect Hertzberger, bekend van ontwerpen van onder andere meer dan dertig scholen, Centraal Beheer in Apeldoorn, het inmiddels gesloopte verzorgingshuis De Drie Hoven in Amsterdam, het ministerie van Sociale Zaken in Den Haag, muziekgebouw Vredenburg in Utrecht, het Chassé Theater in Breda en de Diagoonwoningen in Delft. Ook heeft Hertzberger in het buitenland  gebouwen ontworpen in Japan, Italië en Duitsland.

Met al zijn ontwerpen, van wie Brinkgreve een aantal in het boek aan de orde laat komen,  wil Hertzberger ‘verheffen’, niet beleren maar inviteren, iets bieden tot verbetering. In zijn werken is er aandacht voor geleidelijke overgangen van het publieke naar het privé domein. Deze ‘tussengebieden’, of ‘onbestemde ruimten’ zorgen voor afgezonderde plekken zonder dat mensen zich verloren voelen, dagen mensen uit om er zelf invulling en betekenis aan te geven. Hertzberger wil met zijn gebouwen dat mensen reageren op wat hij aanreikt, schrijft Brinkgreve. ‘Contact, communicatie: het zijn sleutelbegrippen in zijn visie.’ Hij zorgt ervoor dat de ruimte geborgenheid en een gevoel van gemeenschappelijkheid biedt: gedeelde plekken waar je elkaar kunt tegenkomen, waardoor je deel uitmaakt van een sociaal weefsel. De architectuur en sociologe raken elkaar hier: verwaarlozing van de publieke ruimte heeft effecten. Als mensen geen kans hebben op onderlinge ontmoeting,  kunnen zij te maken krijgen met het gevoel van ontheemd zijn. In een brief gericht aan jonge architectuurstudenten in het tijdschrift ‘Architectural Review” schrijft Hertzberger ‘De huidige crisis laat ons de wanhopige pogingen tot gezamenlijkheid zien, en de behoefte aan sociaal contact is voor eens en altijd duidelijk geworden.’ Hij roept op tot het geven van ruimte aan alternatieve interpretaties, meer vrijheid en een minder vastomlijnde functionele benadering.  ‘Van een architect wordt verwacht dat hij zorgt voor betere omstandigheden.’

Om dit boek te maken sprak Brinkgreve twee jaar lang tweewekelijks met Hertzberger, daarnaast interviewde ze gebruikers van zijn ontwerpen, zoals celliste Quirine Viersen. Ze sprak met familieleden, collega’s en vergezelde hem op lezingen. Het zorgvuldige proces waarmee dit boek tot stand is gekomen, de brede blik, de prettige toon, maken het tot een raak en gedegen portret van deze idealistische architect. Zijn visie is actueler dan ooit.

Seminar Eenzaamheid en Wonen
Christien Brinkgreve verzorgt een presentatie op het Seminar Eenzaamheid en Wonen, dat plaatsvindt op 4 oktober in het Kloosterkwartier in Veghel. Het is gratis en je kunt je nog aanmelden. 

https://www.christienbrinkgreve.nl/