ZorgSaamWonen bestaat inmiddels zo'n tien maanden en wat is er sinds de opstart tijdens het ZorgSaamWonen congres in Rotterdam veel gebeurd en opgezet. In juni schreven initiatiefneemsters Daniëlle Harkes en Yvonne Witter hierover een artikel op Gerontijdschrift.nl. 

Langer thuis wonen, weer thuis wonen; de wijk wordt steeds meer de plek waar mensen die kwetsbaar zijn en zorg of begeleiding nodig hebben blijven wonen. Wat is er nodig om dat mogelijk te maken, hoe realiseren we zorgzame wijken en hoe betrekken we al de partijen die daaraan bij kunnen dragen? Die vragen vormen de aanleiding voor het oprichten van het landelijke kennisplatform.
ZorgSaamWonen is bedoeld om sámen, dat wil zeggen professionals, vrijwilligers en bewoners zelf, te komen tot zorgzame wijken waar (kwetsbare) mensen kunnen wonen en waar zorg indien nodig nabij is.

Het platform verbindt de wereld van de stenen met de wereld van de mensen en andersom. We verbinden dus het fysieke en sociale domein. We zien dat projectontwikkelaars, architecten en bouwbedrijven steeds vaker woonvormen ontwikkelen voor ouderen en kwetsbare mensen maar dat het contact tussen die partijen en de gemeenten, zorgorganisaties, burgerinitiatieven en woningcorporaties nog niet vanzelfsprekend is.

Drie pijlers
ZorgSaamWonen is meer dan een website vol met nieuws, goede voorbeelden en handreikingen voor woonzorgprojecten. We bouwen aan een community waar mensen elkaar ontmoeten, inspireren en nieuwe oplossingen bedenken. Zo hebben we in maart 2020 een ronde tafel georganiseerd over de vraag hoe de woonomgeving kan bijdragen aan vitaal oud worden. In een kleine groep bogen architecten, bouwers en ouderen zich over dit vraagstuk. Dat leverde veel creatieve ideeën op die verder gaan dan het plaatsen van bankjes en loopafstanden. Terloops ontmoeten, verleiden tot bewegen, tempo vertragen, slimme buitenruimte en buurten voor iedereen zijn een aantal thema’s die de deelnemers uit gaan werken tot concepten. Vervolgens willen ze gemeenten en ontwikkelaars uitdagen er ook echt werk van te maken.

De website en alle activiteiten van het platform zijn opgebouwd rond drie pijlers: vitaal ouder worden, wonen & woonomgeving en omzien naar elkaar. Op die terreinen liggen volgens ons de belangrijkste opgaven om te komen tot zorgzame wijken. Vitaal ouder worden gaat over de mens zelf en de preventie van problemen, de gebouwde omgeving vormt de ‘hardware’ van het langer thuis wonen en tot slot gaat het derde thema over de ‘community’ ofwel de ‘software’ die noodzakelijk is om zorgzame buurten mogelijk te maken.

Verbinding met wetenschap, markt, overheid en onderwijs
Het platform is onderdeel van uitgeverij Acquire dat al meerdere succesvolle digitale platforms heeft op ruimtelijk en fysiek terrein zoals Biind en Duurzaam Gebouwd en tijdschriften uitgeeft zoals Stedebouw & Architectuur en Medisch Ondernemen. We merken dat ZorgSaamWonen nu al een groot bereik heeft bij professionals werkzaam in het ruimtelijk en fysiek terrein. Zelf hebben we, vanwege jarenlange verbondenheid aan het Kenniscentrum Wonen-Zorg van Aedes en ActiZ, een groot netwerk bij woningcorporaties, zorgorganisaties en gemeenten. Zo kunnen we ook die partijen verbinden aan ZorgSaamWonen. Een hele mooie uitdaging!

We vinden het waardevol dat ook de wetenschap verbonden is met ZorgSaamwonen. Masi Mohammadi (TU/Eindhoven en de Hogeschool Arnhem en Nijmegen), Tine de Moor (Universiteit Utrecht), Jan Latten (UVA), Joost van Hoof (Hogeschool Den Haag), Lex van Delden (Leyden Academy on vitality and ageing), Rick Kwekkeboom (Hogeschool van Amsterdam), Kees Penninx (ActivAge), Monique Kremer (UVA), Birgit Jurgenhake (TU Delft), Dort Spierings (Hogeschool Arnhem en Nijmegen), Franka Bakker (Hogeschool Windesheim Zwolle) en Tineke Fokkema (NIDI-KNAW) zijn, samen met diverse andere deskundigen, expert bij het platform. We willen wetenschap, onderwijs, onderzoek, beleid en praktijk met elkaar verbinden.

Naast experts heeft het platform tien founding partners: abcnova, Atelier Pro, BOUF Legal, Comelit Nederland, Gemeente Rotterdam, HD Groep, KIVI Chair Architecture in Health, Triamant, Van Wijnen en Woonzorg Nederland. Zij maken het platform mede mogelijk door een financiële bijdrage. Met de partners laten we de diversiteit zien van organisaties die zich aan de opgave in wonen en zorg willen verbinden. We hebben een woningcorporatie, zorgorganisatie, gemeente, architectenbureaus, vastgoedbedrijven, leverancier van producten en diensten en bewonersinitiatieven als partner.

Praktische oplossingen
Langer of weer thuis wonen staat erg in de belangstelling op het moment, sla de krant maar open of zet de tv maar aan. Het lijkt erop dat thuiswonende ouderen en mensen die zorg nodig hebben eindelijk sexy zijn geworden. We zien dat er veel gebeurt rond wonen, zorg en welzijn van ouderen en kwetsbare mensen. Denk aan het rapport van de commissie Bos (Oud en zelfstandig in 2030. Een reisadvies) of aan de Taskforce Wonen en Zorg. Bouwen voor ouderen – nieuwe woonvormen tussen thuis en verpleeghuis – is een van de aanbevelingen die breed wordt gedeeld. Maar erg snel gaat het realiseren van die woonvormen nog niet terwijl ze hard nodig zijn. Daar willen we praktische handvatten voor geven.

We organiseren dit jaar ronde tafels, seminars, masterclasses en excursies rond de thema’s ‘vitaal ouder worden’, ‘omzien naar elkaar’ en ‘wonen en woonomgeving’ en in november 2020 ons tweede landelijk congres. Daar zullen we onze ‘versnellingsagenda’ presenteren. Samen met onze partners en experts werken we dit jaar aan praktische oplossingen voor de financiering van nieuwe woonzorgvormen, de inrichting van inclusieve wijken, de toepassing van technologie thuis en het bevorderen van ontmoeting. We richten ons daarbij op praktisch toepasbare inzichten en methoden. Omdat we mensen met zoveel verschillende achtergronden en werkterreinen samenbrengen verwachten we veel nieuwe invalshoeken.

Delen van kennis
We worden erg blij van het delen van kennis en ervaringen. Dat deden we jarenlang vanuit het Kenniscentrum Wonen-Zorg en nu op eigentijdse wijze vanuit het platform ZorgSaamWonen. We brengen mensen met elkaar in contact en onze ervaring is dat door die verbinding vaak mooie, concrete projecten tot stand komen. Zo hebben wij al een paar keer meegemaakt dat mensen op één van onze bijeenkomsten kennis maken met een project en in hun eigen gemeente een vergelijkbaar project starten. Het is waardevol om mensen te inspireren en op ideeën te brengen zodat zij daarmee hun voordeel kunnen doen. We spreken veel bevlogen projectleiders en niets is leuker dan hun verhalen te horen en hun leerervaringen verder te brengen. En we horen van ouderen hoe zij het wonen in een bepaald woonproject ervaren. Op onze bijeenkomsten komen niet alleen professionals maar ook vrijwilligers, mantelzorgers en ouderen. Die mix werkt inspirerend en helpt om blikken te verruimen.

Veel nieuwe projecten
In Nederland is het nodige te zien. We merken dat er de laatste tijd veel mooie wooncomplexen zijn opgeleverd zoals LIFE in Amsterdam van corporatie Habion. Daar wonen sinds kort betrokken zestigplussers in moderne koop- of huurappartementen. Of het bijzondere wooncomplex Scheldehof, een icoon in Vlissingen. En Hofje Wendakker in Heerde van zorgorganisatie Viattence waar 96 ouderen wonen in 12 zorgwoningen voor elk 8 bewoners met een gemeenschappelijke binnentuin. ParkEntree in Schiedam is de eerste Senior Smart Living-woonbuurt. En in Den Bosch hebben senioren een kleinschalige woongemeenschap opgericht met een mix van huur- en koopwoningen. Vanuit het platform ZorgSaamWonen bezoeken en beschrijven we dit soort projecten en verzamelen we leerpunten. Dit jaar organiseren we een excursie naar MuzeRijk in Uden en woonzorgcomplex De Klinkenberg in Ede. In Hart van Vathorst, waar twee zorgorganisaties, een kerk, een kindercentrum en restaurant gevestigd zijn, worden masterclasses over innovatieve woonvormen georganiseerd. Als start lunchen we in het grand café van Vathorst om de deelnemers aan de masterclass de levendigheid en inclusiviteit van deze locatie aan den lijve te laten ervaren.
Naast deze gerealiseerde projecten, zien we veel nieuwe initiatieven ontstaan. Zoals meergeneratiepark Oranjepark in Ermelo, gerealiseerd door Zorggroep Noordwest-Veluwe en Van Wijnen. Corporaties Talis en WBVG realiseren samen met de Coöperatieve Vereniging Ecodorpen Gelderland duurzame projecten met zorgwoningen en gewone woningen. Het is bijzonder dat in dit project toekomstige bewoners kiezen voor een mix van bewoners met en zonder zorg met de intentie om voor elkaar te zorgen. Corporatie Woonzorg Nederland ontwikkelt woningen voor stadsveteranen in Amsterdam. En zo zijn er nog veel meer voorbeelden te noemen.

Leren van Vlaanderen
We kijken ook over de grenzen heen. Zo is Zorgorganisatie Triamant® in Vlaanderen één van onze founding partners. Het streven van Triamant is om levendige buurten te creëren die leven toevoegen aan de jaren en jaren aan het leven. Triamant heeft al vier ‘buurten’ gerealiseerd: clusters van woongebouwen in Sint-Truiden, Geluwe, Zottegem en Ronse. En er zijn er nog twee in ontwikkeling: in Puurs en Bree. Ze maken gebruik van de principes van de Blue Zones®, dus de gebieden in de wereld waar meer vitale honderdplussers wonen dan elders. Van die Blue Zones heeft Triamant geleerd dat een goede levensstijl draait om deze zeven assen: actieve beweging, een evenwichtige, gezonde voeding, voldoende intellectuele uitdaging, stressvrije momenten, zingeving, een doel in het leven en goed gezelschap. Iedere buurt heeft drie coaches: een leefcoach, wooncoach en zorgcoach. De leefcoach stimuleert bewoners om activiteiten te organiseren en ondersteunt hen daarbij. De wooncoach stuurt de dienstverlening aan (restaurant, schoonmaak, administratie et cetera) en is doorgaans eindverantwoordelijk voor het reilen en zeilen van de locatie. De zorgcoach helpt de bewoner met het regelen van zorg en gaat desgewenst mee in gesprek met de huisarts. Hij of zij kan ook als woordvoerder optreden.

Samen aan de slag
Het is opvallend dat de diversiteit aan projecten toeneemt. Dat is ook hard nodig want er is grote behoefte aan ‘tussenvormen’, aan woonvormen tussen thuis en het verpleeghuis in. Daarnaast ligt er een opgave om te komen tot buurten waar mensen naar elkaar omkijken. En dat mensen zich verbonden voelen: of ze nu in een rijtjeswoning wonen of in een wooncomplex. Een goed ingerichte wijk die uitnodigt om te ontmoeten, om mee te doen en veilig voelt, is een randvoorwaarde. Het platform ZorgSaamWonen is bezig met het in kaart brengen van de elementen in de inrichting van wonen en de woonomgeving die bijdragen aan vitaal ouder worden. Maar ook op andere thema’s zoals financiering, inclusieve wijken, ontmoeten, woonvormen en technologie werken we samen met onze partners en experts aan praktische oplossingen. We nodigen je van harte uit mee te doen! Want alleen samen kunnen we de opgave om te komen tot zorgzame, inclusieve wijken en buurten aan.

Bron: Gerontijdschrift.nl