Mede door het sluiten van verzorgingshuizen en veranderende woonwensen is er een toenemende behoefte aan collectieve woonvormen voor ouderen. Op 25 maart namen ouderen en studenten deel aan de ontwerpwedstrijd (hackathon) ‘Bouw mee aan het wonen van de toekomst’. De opdracht van deze hackathon was het bedenken van woonconcepten voor ouderen die zowel innovatief als rebels zijn, voor ouderen in de toekomst.

Een diverse groep van studenten van De Haagse Hogeschool, Hogeschool Leiden, Hogeschool Rotterdam, de Erasmus School of Health Policy & Management van de Erasmus Universiteit bedachten samen met ouderen tijdens de ontwerpwedstrijd oplossingen voor het vraagstuk van huisvesting voor (toekomstige) ouderen. In 5 teams schetsten zij een nieuw innovatief woonconcept met aandacht voor samenwonen en samenleven. De studenten namen ieder hun eigen kennis mee vanuit opleidingen als Verpleegkunde, Technische Bedrijfskunde en de sportopleiding HALO. Lectoren Joost van Hoof van het lectoraat Urban Ageing en Katja Rusinovic van het lectoraat Grootstedelijke Ontwikkelingen van De Haagse Hogeschool begeleidden de brainstormmiddag. Diverse deskundigen gaven hun visie op het domein in online flitscolleges, en waren als deskundigen te raadplegen door de ontwerpteams.

Meer interactie
Centraal op de hackathon stond het belang van een woongemeenschap waarin alle generaties bij elkaar wonen. “Veel ouderen wonen nu zelfstandig in een veel te groot huis, terwijl veel jongeren die net een gezin stichten juist een ruimere woning zoeken. In een woonconcept van de toekomst zie ik echt maatschappelijke winst in meer interacties tussen de generaties”, vertelt deelnemer en 55-plusser Jan van der Veer. “Bij het ontwikkelen van nieuwe woon- en leefomgevingen is sociaal engagement en het ontmoeten van andere mensen een belangrijke opgave. Verbinden van mensen van verschillende leeftijden, verbetert de kwaliteit van leven”, aldus sociaal ondernemer Roy Wesenhagen, een van de consortiumleden.

De ontwerpen van de teams werden getoetst door een jury, die het concept beoordeelde op een vijftal criteria:

▪ Innovatie

▪ Creativiteit

▪ Toepasbaarheid

▪ Inspelen op de toekomst / toekomstbestendigheid

▪ Het aspect van “samen” wonen

Piramide op het water
Uit de vruchtbare middag rolde uiteindelijk een “innovatief, vernieuwend en compleet woonconcept”, aldus het oordeel van Rijksbouwmeester en juryvoorzitter Floris Alkemade. “We wilden echt iets nieuws en rebels”, licht Liza Tymchanko, student Health Economy, Policy & Law aan de Erasmus Universiteit toe. “In Nederland is er een gebrek aan grond, terwijl duurzaamheid een onvermijdelijke eis is voor bouwen in de toekomst.” Samen met ouderen en medestudenten ontwierp Liza een ecogebouw op het water, in de vorm van een piramide.

Gezamenlijke barbecues
“Bij het ontwerpen dacht ik aan mijzelf. Hoe wil ik later wonen? Een rustige plek, veel natuur, met verschillende generaties en – voor mijzelf als HALO-student – natuurlijk ook veel accommodaties waar je kunt bewegen. Want bewegen verbindt mensen”, aldus Laura de Ruiter, vierdejaars HALO-student aan De Haagse Hogeschool. Laura: “Het kan heel gezellig worden op je oude dag. Gezamenlijke barbecues, kassen en een prachtig uitzicht over het water. Daar wil ik later wel wonen!”

Feestende ouderen
Volgens Zsuzsu Tavy, docent-onderzoeker participatie bij het lectoraat Urban Ageing zijn er veel vooroordelen over ouderen. “Bijvoorbeeld dat zij niet met jongeren willen wonen vanwege de geluidsoverlast. In de hackathon kwam naar voren dat dat beeld niet altijd klopt. Of zoals de jury ook aangaf: ‘sommige ouderen willen juist zelf feesten!’” Samen met sociaal ondernemer Roy Wesenhagen van D’article gaat het winnende team het piramideconcept uitwerken. Roy: “We gaan in de komende maanden deze innovatieve blikvanger uitwerken en van een utopisch idee een tastbaar voorbeeld voor wonen in de toekomst maken.” 

Verantwoorde rebellie
Deze hackathon is georganiseerd in het kader van het SIA RAAK MKB project ‘Naar Verantwoorde rebellie: Governance en inspraak bij collectieve woonvormen voor ouderen’ vanuit De Haagse Hogeschool. Het onderzoek richt zich op governance en inspraak rondom de ontwikkeling van collectieve woonvormen voor ouderen, en kijkt naar initiatieven, ondernemers en bestuurders die het weloverwogen anders doen. Meer informatie over het project is te vinden op: www.verantwoorderebellie.nl. De Hackathon kwam mede tot stand door een bijdrage van Grey Valley, Atelier Rijksbouwmeester, D’article en ProGoDo die als consortiumleden aan het project verbonden zijn.

Namens de jury
De jury van deze hackathon bestond naast de Rijksbouwmeester, mede uit mevrouw Karin Jakobs-Krens, senioronderzoeker bij het Lectoraat Urban Ageing. Hieronder volgt haar persoonlijke reflectie op de dag.

Ik was verrast door het thema en de aanpak van de hackathon. Al jaren heeft het wonen van met name vitale senioren mijn belangstelling en poog ik zienswijzen omtrent senioren huisvesting te beïnvloeden. Ontstaan enerzijds door mijn eigen leefsituatie en anderzijds door mijn ergernis over de wijze waarop doorgaans gedacht wordt over de huisvesting van senioren: bij elkaar, relatief kleine oppervlakte (50-60 m2), ver verwijdert van allerlei publieke en sociale voorzieningen en meestal ook met een verwijzing naar verpleging of verzorging.

Terwijl mijn visie is dat in een samenleving de verbinding tussen de verschillende generaties met elkaar verbonden moet blijven. Maar ook dat niet alle senioren verzorging of verpleging behoeven. Waarbij wel opgemerkt moet worden dat bij het stijgen der jaren de behoefte en vraag om zorg of verpleging zal kunnen toenemen. Het voert te ver hier nu dieper op in te gaan. Maar hoe fijn kan het zijn als je dan niet hoeft te verhuizen naar een instelling, verwijderd van je dierbaren, maar in je eigen omgeving kan blijven wonen, voorzien van de zorg die je nodig hebt. 

Belangrijk is dat mensen, in welke fase van het leven zij zich ook bevinden, zingeving en betekenis hebben voor elkaar en dat de onderlinge interactie zorgt voor verbinding, dynamiek en levendigheid van een gemeenschap.

De organisatie en inhoud van de Hackathon weerspiegelden in veel opzichten mijn visie. Dat trof mij omdat ik totaal niet betrokken ben geweest bij de opzet ervan. De opdracht  was het ontwerpen van  huisvesting voor senioren waarbij eerder aspecten als innovatie, creativiteit, uitvoerbaarheid, toekomstbestendigheid en samenwonen tot uitdrukking komen. In die uitgangspunten kon ik mij vinden en stemde me vrolijk en optimistisch. In deze toch alweer een jaar lang durende Coronacrisis, waarbij de neiging tot een lethargische levenshouding bij onder andere studenten op de loer ligt was deze opdracht in de vorm van de Hackathon een inspirerend en educatief evenement. En ik ervoer dat, ondanks het feit dat de hele hackathon digitaal georganiseerd was en verliep, de geestdrift, plezier en energie ervanaf spatte.

Verder verheugde het mij dat de samenstelling van de teams ook een mooie weergave was van mijn visie: studenten met elkaar, vanuit verschillende niveaus en disciplines en mét senioren in plaats van óver senioren. Het kostte de studenten blijkbaar ook niet veel moeite om zich te verplaatsen in wat senioren anno nu en toekomstige senioren aan behoefte en wensen hebben als het om wonen gaat. Veel studenten hebben opa's en oma's in de levensfase van de senioren. En het zou mij niet verbazen als deze Hackathon ertoe geleid heeft het contact met hen te verdiepen.

En het winnende project was inderdaad innovatief, creatief, speels, woningen en ruimten voor alle leeftijdsgroepen en voorzieningen die de verbinding onderling vergemakkelijken. Met het organiseren van deze hackathon werd een waardevolle en zinvolle opdracht aan studenten geboden en het leverde zodoende een bijdrage aan het plezier en zin van studeren; zelfs in Coronatijd.