Sigra aan de Maassluisstraat

En er liggen meer sporen in dit gebied. Samen met Cliëntenbelang Amsterdam legden we in het kader van de door de gemeente Amsterdam in 2013/2014 mogelijk gemaakte zorgschouwen - er ook een af met een breed samengesteld gezelschap aan de Cordaan woonzorglocatie Otto Heldringhstraat, gelegen aan het Staalmanpark, een plantsoen annex sport- en spelplein. Het doel ervan was onder meer hoe ouderen en buurt te verbinden, ontmoeting te realiseren, leven toe te voegen aan de dagen, in plaats van  dagen aan het leven en zorg uit te stellen, dan wel te voorkomen door een gezonde en sociale omgeving. Onze toenmalige rapportage blijkt helaas nog actueel als we hem nalezen na ons bezoek. Een aantal foto’s getuigt hiervan. 

We zullen de rapportage daarom nog eens persoonlijk onder de aandacht brengen van de raad van bestuur en de directie van Cordaan.

We signaleren hier thema’s van vandaag én van gisteren. Maar ook thema’s waarbij het er wel op lijkt dat het wiel steeds opnieuw moet worden uitgevonden. Of waar met met vallen en opstaan moet worden geleerd wat werkt en wat niet, en wellicht is er ook sprake van wat hardleerse en eigenzinnige professionals. We begrijpen het deels, want zelfs als je in wat meer invloedrijke rollen zit, zoals een van ons zowel in de Amsterdamse Raad voor de Stadsontwikkeling als in de Amsterdamse gemeenteraad zat, blijkt het nog niet zo gemakkelijk om de sociale dimensie te laten landen in de harde fysieke sector.  Aan de andere kant, frappez toujours, de repeterende grammofoonplaat, een steentje in de rivier verleggen, een kiezel in iemands schoen zijn, dwarskijken en voorkijken, het is allemaal nodig. En precies dat houdt ons op de been en aan de wandel door willekeurige buurten in Nederland, onder meer door op te schrijven wat wij zoal zien en ervaren en tips te geven voor een gezonde toekomst, die ons allen aangaat,-niemand uitgezonderd.

Dit keer belopen we het gebied  tussen de A10 achter het Delflandplein en het Staalmanplein gelegen aan de Plesmanlaan, geflankeerd door de Aletta Jacobsstraat en Hemsterhuisstraat. De twee buurten zijn gescheiden door het groengebied van de dijk waarover de metro loopt, ook al zien wij de dijk liever als een symbool van verbondenheid.

Het groengebied tussen de twee buurten

Stedelijke, naoorlogse tuinstadwijk
De buurten die we bewandelen in Amsterdam Nieuw West, gebouwd eind jaren vijftig, zestig  liggen  in de wijk Slotervaart. Een wijk waar oude en jonge bewoners elkaar ontmoeten. Waar geboren en getogen Amsterdammers en stadsgenoten  met een andere culturele achtergrond het leven in de buurt met elkaar delen. Waar mensen met en zonder een zorgvraag wonen. Ook een  wijk die wellicht ook nu nog wat negatieve associaties oproept, als  achterstandswijk, probleemwijk, Vogelaarwijk of criminaliteitswijk. De gemeente Amsterdam en woningcorporaties zijn inmiddels al bijna een zilveren jubileum lang aan de slag om de hiervoor noodzakelijk geachte stedelijke vernieuwing om te zetten van woorden in daden. Door via fysieke ingrepen in het stedelijk weefsel van de tuinstad - met zijn licht, lucht en ruimtefilosofie van de drie-etage strokenbouw zonder lift- ook de demografische en sociale opbouw meerzijdig laten worden. De toverformule bestaat uit een programma van sloop, nieuwbouw en renovatie van de bestaande gebouwen, een wijziging van bijna 100%-woningcorporatiebezit naar een mix van koop, particuliere huur en sociale huur én ingrepen in de stedenbouwkundige structuur.

Tuinstad Sloterdijk, een programma van sloop, nieuwbouw en renovatie van de bestaande gebouwen

Tranen met tuiten kun je huilen om het feit dat miljardeninvesteringen nodig zijn om een nog zo recent gebouwde wijk - hopelijk - wél fysiek en sociaal duurzaam en weerbaar voor de toekomst te laten zijn. Want, goed beschouwd, zulke grootschalige ingrepen zijn niet nodig geweest in gebouwde omgevingen uit voorafgaande tijdsgewrichten, met als voorbeelden de Amsterdamse binnenstad of de wijken van de Amsterdamse School periode na 1900. Dit gezegd hebbende gaan we welgemoed op pad.

Eendenpoten
We beginnen bij de Otto Heldringstraat, de locatie waar zorgorganisatie Cordaan een relatief kleinschalig wooncomplex onder haar hoede heeft, met beschermd wonen voor mensen met dementie en zelfstandige woningen voor mensen waarvoor zorg prettig nabij is. We staan erbij en kijken ernaar en erin. Oei, dat mooie zorgschouwrapport dat we in 2014 dus met zoveel belanghebbenden hebben gemaakt, wat is er met het actieprogramma gedaan? De entree buiten is nog steeds kaal. Daarna kom je in een kale, wit-functionele ruimte waar een aantal zorgfuncties hun werkruimte hebben. 

Kale entree en functionele ontvangstruimte

Coco’s kitchen is er niet meer, terwijl die nog wel buiten op de gevel staat, het atrium dat als centrale ontmoetingsruimte voor de aanpalende woningen en kamers functioneert, vraagt nog steeds om akoestische beschutting en intimiteit door tussenwanden en beplanting.

Atrium

Gelukkig zien we ook dat er nog wel steeds huisconcerten op het programma staan. En dat een creatieve geest opengesneden tennisballen om de stoelpoten heeft geplaatst om het lawaai over de stenen vloer bij verschuiving tegen te gaan, wekt een glimlach bij ons op. Het had zo in de Donald Duck kunnen staan. Maar zou je dit  in je eigen woonkamer willen? Beste Cordaan, zullen we het zorgschouwrapport uit 2014 maar weer eens met elkaar op haalbaarheid oppakken en de quick wins invoeren? We lezen mooie verhalen over hoe Cordaan in de Amsterdamse Pijp rond woonzorgcentrum d’Oude Raai, met partners aaneen zorgzame buurt werkt. Wellicht heeft ook daar een zorgschouw indertijd een zetje voor gegeven. Goed voorbeeld doet volgen en het zorgschouwrapport uit 2014 is hiervoor een mooi startdocument. 

Activiteiten

Een beregoede buurt als leidmotiv

Het kunstwerk van de enorme beer in het Staalmanpark is een icoon. Je wilt hem omarmen en knuffelen Wat zou het leuk zijn als de beer in al haar gedaanten het leitmotiv van het hele gebied zou worden en zo wat zachts aan de buurten geeft  en een identiteit en een vaste herkenning wordt. Zoiets  geeft een ziel aan de buurt en voor de mensen. TIP. 

Want dit is wat ons vooral  opvalt: er zijn heel veel goede en mooie fysieke ingrepen gedaan - zoals mooie, semi openbare groene en elkaar ontmoeten (binnen)ruimten in de context van  privaat wonen -  maar er is nog te weinig wat de mensen verbindt en hen het sociale gevoel geeft van een buurt met elkaar.

Mooi groen, maar verbindt het ook?

Tips voor de beregoede buurt
Natuurlijk zien we de goede bedoelingen en initiatieven als een neightbourhood diner. Ook zien we de mix aan bewoners, werkers, toeristen en expats in de opkomende koffie- en lunchgelegenheden. Evenwel, kan ook hier het geheel meer zijn dan de som der delen. Wij denken dat juist de gemeente er samen met stakeholders in zou moeten voorzien; er het gesprek over aan gaan aan de hand van een koffer met thema’s en suggesties. TIP. Zoals:

• Een aansprekende en identiteit gevende naam voor de buurt.
• Naamborden bij de straten met illustraties waar of op wie de straatnaam is gebaseerd.
• Wandelroutes (we hebben geen enkel bewegwijzeringsbordje of anderszins gezien) met de afstanden erbij. 

Bewegwijzer ook groene routes

• Een leidmotief voor de buurt, bijvoorbeeld, de beer
• Streetart, waar we er een van zagen

Spaarzame streetart

• Het benaderen van Liander en elektriciteitsbedrijven met de vraag of ze hun kleine elektriciteits- en trafohuisjes willen  verfraaien ten bate van hun klanten die in de wijk wonen.
• Minibiebjes en andere uitingen om de vanzelfsprekendheid van taal en lezen zichtbaar en kleinschalig te stimuleren. Tijdens onze wandeling hebben we er geen gezien! 
• De natuurpunten in de wijk uitlichten.
• Aangename en verzorgde bankjes en stoelen op plekken in de openbare ruimte om beweging en ontmoeting te stimuleren.
• Eetbare beplanting en fruit- en noten bomen die ook gemeenschappelijkheid bevorderen.
• Kleine buurtmoestuintjes.
• Sport en spelen die jong en oud combineren.
• Kleine en grote kunst door buurt en kunstenaars samen gemaakt, zoals samen het kunstwerk ontwerpen en creëren, maar ook kleine kunst zoals breisels om bomen, beschildering van prullenbakken en bv aankleding van de grond om de afvalcontainers.
• Een waterpartijtje annex pierenbadje.
• Een openluchtheatertje of thee- annex muziekkoepel.

Al deze kleine dingen zorgen ervoor dat er een eigenheid ontstaat en verantwoordelijkheidsgevoel voor de eigen omgeving. En ook dat  je elkaar daarin leert kennen, iets hebt om naar te kijken en te beleven en over te praten. Het stimuleert het ommetje maken, het stimuleert ook de hersens door kijken, zien, beleven, met elkaar delen, aanleiding hebben voor een praatje.

Staalmanpleinas

Tijdens onze deskresearch zagen we dat er een definitief ontwerp is van juni 2021 voor de Openbare Ruimte, de zogenoemde Staalmanpleinas, die als het ware een voetgangersas is dwars door de buurt. Het plan is ontwikkeld via een vorm van bewonersparticipatie en is aansprekend. Toch denken wij dat onze bovenstaande TIPS ook de moeite waard zijn om samen met de bewoners te beschouwen om nóg meer invulling te geven aan de ontmoeting- en gezondheid bevorderende functie van de voetgangersas. Het zal het Staalmanpark, het nu nog hufterproof beveiligde Delflandpleinen het Staalmanplein nog meer kleur op de wangen geven en de sociale duurzaamheid van de fysieke ingrepen ten goede komen.

De TIPS kunnen natuurlijk ook goed elders in de wijk hun beslag krijgen en als een eigenheid en identiteit van de wijk gaan functioneren. We hopen ook dat deze, samen met de kiosk op het Staalmanplein dat  zelfs deels een gemeentelijke monumentale status heeft, zich  zullen ontwikkelen tot te koesteren steunpilaren van de buurt.  

Beleid: zorgzame buurten, 23.000 geclusterde ouderenwoningen en 30 Lang leven Thuis flats

U vraagt zich misschien af of we nog schrijven  over ouder worden en ouderen in deze buurt? Eigenlijk zou dat niet nodig moeten zijn. Wij ervaren dat juist dit soort algemene TIPS voor iedereen van waarde zijn, maar des te meer voor ouderen omdat – zo is al vaak onderzocht-  vanzelfsprekende zaken als dagelijkse beweging, beleving, buiten zijn al gezondheidswinst opleveren.

Vlak voor onze zorg voor de buurtvisite lezen we over  het geactualiseerde Ouderenbeleid van Amsterdam. Zie hier het persbericht.

Er komen 60.000 plussers bij,25 % van de Amsterdamse huishoudens en het aantal85+ gaat verdubbelen. 60% van het woningbestand in Amsterdam is niet volledig toegankelijk. Er moeten tot 2040 maar liefst 23.000 geclusterde ouderenwoningen en 30 zogenoemde  Lang Leven Thuis flats worden gerealiseerd.

De schrik zou je zomaar om het hart kunnen slaan als verse 65 plusser  en bijna 70 minner die samen, met elan en onbaatzuchtig deze zorg voor de buurt visites doen. Wat is oud? Wanneer ben je oud? Een van ons is voorzitter van de Raad van Toezicht van Gilde Amsterdam. Ruim zeshonderd oudere en jongere Amsterdammers (maar wel  met een gemiddelde leeftijd boven de 65) vormen  de ruggengraad en stellen kennis, kunde en ervaring dagelijks ter beschikking aan Amsterdam en haar Amsterdammers.

Eerlijk gezegd, weet je dat deze enorme aantallen woningen wellicht  haalbaar zullen zijn. Dat wil niet zeggen dat je er geen focus ook op moet hebben en eraan moet werken. Maar voorkom een te eenzijdige benadering op ouder wordende Amsterdammers en zet ook in op langer gezond blijvende buurten om een beroep op zorg en aangepaste woningen te voorkomen of uit te stellen. Dat  doe je samen met ouderen die als houder van hun toekomstig probleem graag bereid zullen zijn om creatieve oplossingen aan te dragen. Een organisatie als Gilde Amsterdam kan wellicht meehelpen om dat reservoir bij de ouder wordende Amsterdamse bevolking nog meer aan te boren. TIP. Het zijn zaken die vaak minder geld kosten en in de buurt voor het oprapen liggen. In dit verband brengen we graag nog de buurtvisite aan de Oostelijke eilanden uit 2014 onder de aandacht die we hebben afgelegd in het kader van het Amsterdamse programma Anders denken. Anders doen waar pakhuis De Zwijger een avond aan wijdde. LINK En een update van het zorgschouwen in de vorm van zorg-voor-de-buurtschouwen is ook een preventieve methode voor een leven lang thuis in de buurt!

Eerdere buurtvisites vindt u hier.

Zelf aan de slag? Lees het magazine ’Thuis voelen in de Buurt’.

 

Deze zorg voor de buurt visite is afgelegd op 26 april 2024 door:

Hetti Willemse hettiwillemse@publicarea.nl

Ad van Elzakker advanelzakker@publicarea.nl

 

De concepttekst van deze zorg voor de buurtvisite is vooraf toegezonden aan:

• Wethouder (oa) Zorg en Maatschappelijke ontwikkeling, Alexander Scholtes contactformulier
• Stadsdeelbestuur Nieuw West tav Emre Ünver, Sandra Doevendans en Nazmi Türkkol via  bestuurssecreatriaat.sdnw@amsrterdam.nl
• AFWC (Amsterdamse corporaties) info@afwc.nl
• De Alliantie contactformulier
• Lieven De Key info@lievendekey.nl
• Stadgenoot contactformulier
• Cordaan info@cordaan.nl
• Raad van Bestuur Cordaan ro.schmidt@cordaan.nl
• Anna Riemersma Cordaan, ariemersma@cordaan.nl
• Cees van  Boven, Raad van Bestuur Woon Zorg Nederland c.van.boven@woonzorg.nl
• Anne van Grinsven, Programmamanager Zorgzame buurten a.vangrinsven@woonzorg.nl
• Clientenbelang Amsterdam en Deborah Laurie, directeur clientenbelang info@clientenbelangamsterdam.nl   
• D.Lauria@clientenbelangamsterdam.nl   
• Rianne Bos, directiesecretaris r.bos@clientenbelangamsterdam
• Eigenwijks, bewonersorganisatie Nieuw West info@eigenwijks.nl