(door Jose van Berkum)

Gastvrouw Yvonne Witter introduceerde Hetti Willemse, die namens Stichting Thuis Voelen de Zorg voor de buurt- visites, oftewel ‘buurtvisites’ heeft geïntroduceerd. Het is een subjectieve en kwalitatieve manier van kijken naar de wijk, het kijken met gewone-mensen ogen. Hiermee onderscheidt de methode zich van de meestal kwantitatieve en functioneel/organisatorische insteek van de woonzorgvisies. De opbrengst van de buurtvisites kan bijdragen aan het ontwikkelen of bijschaven van woonzorgvisies van de buurt.

Het idee van de buurtvisites komt niet uit de lucht vallen. Hetti Willemse vormde samen met Tineke van de Klinkenberg het illustere duo de dames THe. Ze gingen onverwacht op visite in verpleeghuizen en woonzorgcentra om het thuisgevoel in kaart te brengen. Want het thuis voelen is een belangrijke dimensie van welzijn en wordt te vaak geofferd aan het belang van zorg. Ruim tweehonderd zorgvisites legden ze af en het Jo Visserfonds, dat initiatieven en projecten binnen de ouderenzorg ondersteunt, ontfermde zich over de opbrengst van de zorgvisites. Nu heeft Willemse, met Ad van Elzakker (allebei zijn ze sociaal geograaf), de aandacht verschoven naar de buurt, daar waar verreweg de meeste ouderen wonen en willen blijven wonen. De zorgvisites zijn daarmee vervangen door de buurtvisites, meer volledig door de zorg-voor-de buurt-visites. Haar manier van kijken en rondlopen heeft ze meegenomen naar de wijk, de visites zijn geënt op haar eerdere ervaringen met woonzorgcentra.

Ogen van een buitenstaander

Hoewel Willemse zich realiseert dat een buurt niet zomaar te veranderen is, ziet ze de buurtvisites vooral als inspiratievoorbeelden, waarin je nét op een andere manier naar de leefomgeving kijkt. Willemse: "De omgeving, de buurt, daar concentreren we ons op in de buurtvisites. Als professionele organisatie en ook als bewoner zie je soms dingen niet meer. Zoals een hek dat er al eeuwen staat, bewegwijzering waar je niet eens meer naar kijkt. Een buitenstaander ziet het nog en verbaasd zich er misschien over. Waarom kan dat niet anders, het is een kleine moeite, het zou veel plezierig kunnen. De kleine dingen, juíst de kleine dingen, doen ertoe."

Het kijken door de ogen van een buitenstaander levert observaties en tips op die als startpunt te gebruiken zijn voor een dialoog tussen direct betrokkenen, zoals de gemeente, de woningcorporatie, wijkraad, welzijn, wie er ook maar naar boven komt in hun research vooraf. Zij ontvangen achteraf een rapportage van de visite die plezierig en goed leesbaar is. De teller van het aantal buurtvisites staat nu op elf. Op de website Buurtvisites | ZorgSaamWonen – waarover later meer – staan bijvoorbeeld Nijmegen Galgenveld, Utrecht Overvecht, Leeuwarden Oost en Geleen-Zuid.

Verantwoordelijk wethouder Leon Geilen van de laatste gemeente kon niet aanwezig zijn, maar liet in een filmpje weten veel gehad te hebben aan de buurtvisite. De opbrengsten daarvan waren zeer bruikbaar voor de woonzorgvisie, want ’het gesprek hierover voer je met de direct betrokkenen. En de input van de buurtvisite kan hiervoor een mooi startmoment zijn’. "Dat beschouw ik als een groot compliment", is de reactie van Willemse. "Wij hebben niet de wijsheid in pacht, maar willen wel de dialoog starten. Er ligt zoveel ruimte voor verbinding, de natuurlijke ontmoeting. Als we daaraan kunnen bijdragen, in bijvoorbeeld rondetafelgesprekken met de buurt, kunnen concretiseren wat er op korte termijn gedaan kan worden, en niet pas over twintig jaar, daar willen wij ook een motor voor zijn."

Woongeluk gaat om menselijke maat

Aangeschoven aan tafel is ook Anne van Grinsven, programmamanager Zorgzame buurt bij Woonzorg Nederland, de woningcorporatie voor senioren. Ook zij heeft inmiddels haar eerste ervaring met de buurtvisite achter de rug. "Woongeluk gaat voor ons om de menselijke maat, om het faciliteren van contact en het uitstellen van zorg. Op het niveau van een gebouw faciliteren we al terloopse ontmoetingen, we doen dat ook steeds meer op het niveau van de buurt. We kunnen zoveel betekenen voor de buurt en omgekeerd. Het zit inderdaad vaak in kleine dingen, zoals woordgebruik of naambordjes. Vanachter mijn bureau kijk ik daar overheen, als bewoner kijk je anders, en tijdens een wandeling door de buurt – incluis het geroddel van de deelnemers – hoor en zie ik pas echt wat er leeft."

Ook Daniëlle Swart, manager bij het Jo Visserfonds, schuift aan, samen met Evelien Kelfkens van de Leyden Academy on Vitality and Ageing. Beiden onderschrijven volmondig het belang van het thuisgevoel, niet alleen in het verpleeghuis, maar ook in de buurt. Het veraangenamen van het leven van ouderen zit in kleine dingen, weet ook Daniëlle Swart. Het zijn dezelfde kleine dingen die de kern vormen van de buurtvisites.

Kelfkens doet op dit moment onderzoek naar de methodiek, de geleerde lessen uit de buurtvisites en de vraag hoe deze methodiek zich verhoudt tot wat er in eerdere studies bekend is over 'thuis voelen in de buurt door oudere bewoners'. Haar onderzoeksrapport presenteert ze tijdens het jaarcongres van ZorgSaamWonen in september.

Grote ambities

Terug naar de buurtvisites. Hetti Willemse heeft grote ambities, zoals buurtvisites in alle hoofdsteden van Nederland, in één wijk per hoofdstad wel te verstaan. Alleen, met Ad van Elzakker of samen met professionele organisaties of bewonersinitiatieven. Alles is mogelijk, en hoe dan ook bedoeld om te inspireren en te zorgen voor dialoog. De buurtvisites die inmiddels zijn afgelegd, zijn terug te vinden op de website Buurtvisites | ZorgSaamWonen, feestelijk gelanceerd aan het einde van het webinar. Op deze site zijn ook alle gehouden zorgvisites te vinden en alle informatie over de stichting Thuis Voelen. Willemse is er blij mee: "Mijn schatjes staan nu lekker veilig bij jullie. In vertrouwde handen, want we zijn zelf ook al op leeftijd."

Bekijk hier alsnog de video van wethouder Leon Geilen van de gemeente Sittard-Geleen: