Beeld boven de ingang van het Begijnhof in Turnhout, een zorgame buurt avant la lettre

Er is een website voor Vlaanderen en Brussel waar je de zorgzame buurten kunt vinden: www.zorgenvoormorgen.be/zorgzamebuurten. Het zet ons aan het denken. Hebben we zoiets in Nederland? Wel weten we dat er websites zijn waar je kunt zien hoe het met de gezondheid en leefstijl is gesteld op buurtniveau (zoals de buurtatlas van het RIVM), maar een website met een overzicht waar in Nederland zorgzame wijken zijn en met tools hoe het aan te pakken is, kunnen wij niet vinden. Terwijl er toch zoveel organisaties zijn die met dit thema bezig zijn in Nederland zoals Platform 31, Movisie en onze partner ZorgSaam Wonen. Is het niet tijd om de handen ineen te slaan en een website te bouwen die de zorgzame buurten in Nederland op de kaart zet? De inspiratiekaart van het Aanjaagteam Wonen Welzijn Zorg voor Ouderen en ZorgSaam Wonen biedt een goede basis ervoor. Kunnen meteen onze Zorg voor de Buurtvisites op deze kaart worden gezet.

Het Begijnhof in het centrum van Turnhout is een inspiratie

We beginnen in Turnhout met een rondje centrum. Het Waterkasteel beneemt je de adem en het twaalfde -eeuwse Begijnhof is van een schoonheid die je elke wijk gunt.

Begijnhof, Turnhout

Het is opvallend hoe je met wat kleine attenties de openbare ruimte tot zorgzaamheid en ontmoeting uitnodigt. Een lichtend voorbeeld, dat we meenemen voor onze buurtvisite aan Turnhout Oost.

Zorgzame buurt Turnhout Oost

We lezen op www.zorgenvoormorgen.be/turnhout de kwalificatie dat Turnhout Oost een buurt is met weinig sociale cohesie. De ambitie is er een warme buurt van te maken. Daarvoor is er een Antennepunt voor de coördinatie. Het zal nogal een uitdaging worden, ervaren we als we alle straten aflopen die met naam en toenaam op de website staan.

Ambitie Turnhout Oost: sociale cohesie

De buurt ervaren wij nu nog als een lappendeken van oudbouw en nieuwbouw, afgewisseld met de zo typerende Belgische straten en nieuwbouw woningclusters, met incidenteel aandacht voor belevingsvol groen, voor de toegevoegde waarde van een betekenisvolle openbare ruimte en voor speelplaatsen. We realiseren ons wel dat we hier nu in vakantietijd lopen, want we zien wel schoolgebouwen en dan zullen de jongeren wel voor reuring zorgen.

Incidenteel aandacht voor betekenisvol groen

Helaas geeft juist het wijkgebouw waar vanuit het sociale domein haar beste beentje voorzet, ons inziens, niet het goede voorbeeld. Het toont sleets, gesloten, en het voorplein verwaarloosd en kaal.

Kaal wijkgebouw

Tips, tips en tips

Het wijkgebouw zou, ons inziens, het voorplein zo ingericht moeten hebben dat het uitnodigt tot ontmoeting en naar binnen gaan: met bankjes, fleurige bloembakken, een uitnodigend bord wat er binnen te doen is, een minibieb, een overzichtskaart van de wijk. TIP Of nog beter: zie verderop de toepassing van een omgevingfoto op een openbare zitplek in Oost-Malle. Goed voorbeeld doet volgen, hopen we.

En als we zo, straat voor straat, Turnhout Oost belopen denken we: gebruik de vele loze (groene) ruimten voor kleinschalige ontmoetingsmogelijkheden. Maak er als het ware een ketting van met daar een jeu de boules baantje, daar een schaduwrijk mijmerplekje met lekkere stoelen en banken, daar een plantsoentje met fruitbomen, een tafeltennistafeltje, een spetterbadje met fonteintje voor de kleinste kinderen, een minibieb, een kiosk, een muziekkapelletje, wat street art op muren en elektriciteitshuisjes, wat simpele kunstwerkjes. En geef elk buurtje een eigen naam en de hele wijk ook zijn eigen identiteit. Rijg de buurtjes aan elkaar door ommetjes en wandelroutes te creëren en ook naar buiten toe duidelijk te maken door aansprekende bewegwijzering zoals we in Dessel zagen (zie ook verderop in dit verhaal). En vergeet niet daarbij op te nemen de automatenshop van Bakkerij Hermans, de aardbeien automaat en de frituur en broodjeszaak die we onderweg tegenkwamen, alsook de winkelstraat die er -weliswaar als doorgangsroute - is.

Opvallende plekken in Turnhout Oost

Betrek de bewoners bij deze en andere ideeën

En we brengen graag het idee van de Michi Noeki onder de aandacht, een alledaagse halteplaats voor ontmoeting. Allemaal kleine dingen waardoor je ook als bewoners van Turnhout Oost her en der in een klein, weliswaar in een modern jasje gestoken, Begijnhof voelt.

Voor ons is wel duidelijk, in Turnhout Oost is nog een weg te gaan naar een zorgzame wijk, maar er zijn kansen te over. En dat maakt wellicht deze Zorg voor de Buurtvisite des te waardevoller. Want de initiatiefnemer van de aanmelding, Jochem Brosems van Zorggroep Orion wil juist van Turnhout Oost een zorgzame buurt maken.

De Notelaer in Oost Malle: een zorgzame, warme en open buurt

De hele omgeving vervat in een zitplek

Zo’n15 kilometer verderop na Turnhout richting het Westen, is nog een Zorgzame buurt te vinden. Eigenlijk meteen aan het oude dorp van Malle (met weer een eigen kasteel) ligt een nieuwbouwproject van woningen en het ontmoetingscentrum De Notelaer. We zijn meteen verkocht door de enorme tafel met banken op het voorplein dat een en al uitnodigt tot ontmoeting, met elkaar gaan praten en contact maken. We maken ook een foto van het etiket van de ontwerper Walter Fransen ontwerp en copyright@2024.

Enthousiast over deze ontmoetingsplek

We zeiden het al bij Turnhout Oost, dit gun je elke buurt. Hoe leuk is het niet er te zitten en de straten na te gaan waar je woont, waar je familie en vrienden wonen, waar je zou willen wonen, de winkels bekijken die je bezoekt. We hebben zoiets nooit eerder gezien maar zijn er heel enthousiast over. Zeker op veel plaatsen navolgingswaard, ook in Nederland! TIP

De wijk - beter gezegd het nieuwbouwbuurtje - met in het midden een wadi, is echt een voorbeeld van hoe je zowel fijn wonen als uitnodigend tot ontmoeting, contact en bewegen et cetera kunt faciliteren. En daarbovenop de buurt ook nog een beetje spannend, niet aangeharkt kunt laten zijn. We laten de foto’s maar even voor zichzelf spreken.

Ontmoeten, spelen en bewegen in Oost Malle

Wat dan wel weer opvalt is dat juist de ruimte waarvan we denken dat die als ontmoetingsruimte voor mensen in een kwetsbare positie is bedoeld, leeg staat en ook eigenlijk ontoegankelijk van buiten is voor de buurtbewoners. Terwijl deze ruimte, ook pal aan de bosrand zo aardig als buurthuiskamer of Michi Noeki (Zie de link bij Turnhout Oost hierboven) zou kunnen functioneren. TIP Wat ook nog kan is bewegwijzering en ommetjes uitzetten alsook her en der nog iets als een mininbieb of iets dergelijks. TIP En nog wat meer vrolijkheid a la het figuurtje dat we zagen op het Huis van het Kind (een veel betere naam voor een creche! TIP) kan nooit kwaad.

Mooie naam: Huis van het Kind

Het ontmoetingscentrum De Notelaer zelf dat van buiten zo uitnodigend is -nog extra door de mooie glooiende bank met bloemen erachter - valt van binnen tegen. Je staat eerst in een donkere lege grote hal en op dit moment is alleen de bibliotheek open. Het deel waar we het jeugdcomplex vermoeden, inclusief een polyvalent zaal, bevat geen leven. Zal vast vanwege de vakantietijd zijn. We snuffelen het hele folderrek af, maar vinden eigenlijk niks dat de portee van de zorgzame buurt aangeeft. TIP

Glooiende bank met bloemen erachter

A la, het zijn de puntjes op de zorgzame buurt i, die we de contactpersoon Wendy Verheyen, coördinator welzijn en leven bij deze graag doen.

De Braselwijk in Dessel

Zo’n 15 km de andere -oostelijke- kant van Turnhout op is de Braselwijk als Zorgzame buurt aangemeld door Ingrid de Clundere en Josselijn van Hoof van de gemeente Dessel. Het is een nieuwbouwwijk van 30 sociale woningen rond een centraal publiekspark. En zo bezoeken we onze derde Zorgzame buurt. Op de website van Zorgen voor morgen lezen we dat het een buurt voor iedereen wenst te zijn met een focus op het creëren van ontmoetingsmomenten en samen leven zonder onderscheid des persoons. Waar buren voor elkaar klaar staan en een lokaal dienstencentrum (wat we niet gezien hebben) is of komt.

Mooie woonwijk in Dessel

We vinden het een mooie woonwijk. Wel zeggen we tegen elkaar, een buurtje als dit is in Nederland best wel gewoon. Zou het komen omdat in België het individuele wonen op een eigen kavel de standaard is geweest, gelet op de vele aaneen en volgebouwde slingers van wegen die we gereden en gezien hebben?

Aan de andere kant, de weg van de remmende voorsprong zou best in Vlaanderen eens opgeld kunnen doen. In ieder geval troffen wij de spirit ervoor aan!

 

Juli 2025

Copyright Stichting Thuis Voelen

www.zorgsaamwonen.nl/stichting thuisvoelen/buurtvisites

Auteurs:

Hetti Willemse hettiwillemse@publicarea.nl

Ad van Elzakker advanelzakker@publicarea.nl

 

Deze Zorg voor de Buurtvisite special is toegezonden aan

• Zorggroep Orion
• Gemeente Mallee
• Gemeente Dessel