Deelgenoten: woning- en zorgdelen kan! (vervolg)

31 januari 2023

Foto: Shutterstock.com

Bestaande woningen delen of splitsen als oplossing voor zelfstandige seniorenhuisvesting én zorg. Met als bijvangst het creëren van starterswoningen voor jongeren en behoud van vitaliteit in wijken en buurten. Hoe kun je je er niet hard voor maken? Natuurlijk is het fenomeen nog pril en moeten er nog heel wat (proces)wielen worden uitgevonden, maar de initiatieven die tijdens het ZorgSaamWonen webinar ‘Deelgenoten’ op 19 januari bijeen kwamen, schetsen al heldere contouren. Van: aangepaste wet- en regelgeving tot landelijk en gemeentelijk beleid, gezonde business cases, slim ontwerp én kostenefficiënte realisatie van zowel ‘gedeeld wonen’ als ‘gedeelde zorg’. Gisteren verscheen deel 1 van dit verslag, vandaag het tweede en laatste deel.

(door Nettie Bakker)

ZorgSaamWonen ziet diverse initiatieven ontstaan rond het delen van woningen of splitsen. Wat gebeurt er zoal in het land? Wie zijn de initiatiefnemers? Wat zijn de kansen en wat gaat er moeizaam? De antwoorden op deze vragen ontvouwden zich gedurende het webinar Deelgenoten voor zo’n zestig deelnemers.

Sommige senioren wonen in een (te) groot, maar desondanks vaak goedkoop - want ‘afbetaald’ – huis en willen liever niet weg uit hun vertrouwde woon- en leefomgeving. Tegelijkertijd zoeken veel jongeren naar een betaalbare woning. Het delen van zo’n ‘grote’ woning ligt dan voor de hand. De senior kan blijven wonen in de vertrouwde omgeving en de jongere kan er klein beginnen. Bovendien voorziet deze woonoplossing ook in de groeiende behoefte van mensen, zowel jong als oud, om voorzieningen te delen en kleine klusjes voor elkaar te doen.

In het maandag gepubliceerde verslag (deel 1) kwamen Platform 31, Mijn Woongenoot en Heldoorn Ruedisulj Architecten aan bod. Vandaag laten Vissers & Roelands architecten, Stichting Statiegeld op Jeugd en Specht Architecten hun licht schijnen over de woningkwesties.

Vissers & Roelands architecten: verdubbelen zonder grondaankoop

Karin Vissers, architecte bij Vissers & Roelands architecten & ingenieurs spreekt inmiddels al uit ervaring als het gaat om het splitsen van woningen in Nederweert, Deurne en Maastricht. “Het concept ‘de Woningverdubbelaar’ (6) is ons antwoord op de krappe woningmarkt. Hiervoor ontwikkelen en integreren wij innovatieve huisvestingsconcepten binnen de bestaande woningvoorraad, zowel modulair als multidisciplinair. Dat doen we sinds 2013 voor zowel grondgebonden als voor gestapelde woningen. Zo hebben we voor een woningbouwvereniging in Nederweert drie woningen ‘verdubbeld’ naar zes wooneenheden. Met een kleine aanbouw aan de achterzijde, hebben we er benedenwoningen met twee slaapkamers gecreëerd, evenals volwaardige starterswoningen op de eerste etage met een balkon op de aanbouw. Opvallend is hier dat we de zoldervloer eruit hebben gehaald, zodat de starterswoning door de bewoners kan worden voorzien van een bovenslaper.”

Uit de evaluatie blijkt dat bewoners de twee slaapkamers in de benedenwoning zeer waarderen omdat ze uit een grote woning met veel spullen komen. De achtertuin mocht ondanks de aanbouw nog wel iets kleiner voor deze bewoners. De ‘starters’ roemen vooral de hoge ruimte in de woning.

"In Maastricht", vervolgt Vissers, “hebben we een grote woning met twee maisonnettes verdubbeld naar twee grondgebonden woningen en vier bovenwoningen. Bijzonder aan dit project is dat we in de buitenruimte achter de tuin van de benedenwoningen een gemeenschappelijke buitenruimte voor de bovenwoningen hebben gecreëerd. Kenmerk van onze aanpak is afstemming met de bewoners en een voorafgaand onderzoek naar de vergunningen en bestemmingsplannen. Daarna zorgen we voor een kostenefficiënte organisatie en doorloop van de processen.”

De grote voordelen van woningdelen zijn volgens haar: een verdubbeling zonder grondaankoop en snel kunnen schakelen. “Het verbaast me daarom eigenlijk dat dit niet vaker wordt gedaan en er nog steeds weinig actie is bij woningcorporaties. Het is ook gezien de kosten goed te doen voor corporaties.”

SOJ: Duo-wonen laat de vergrijzing kantelen!

Amanda Schiltmans van Stichting Statiegeld op Jeugd (7) licht het concept 'Duo-wonen' toe. “Het idee ontstond in Son en Breugel uit pure noodzaak voor het dorp. Ik wist niet dat de vergrijzing in ons dorp en de gevolgen voor de samenleving zo erg waren. Daarnaast zien we jongeren vertrekken voor een studie, en niet meer terugkomen omdat er geen betaalbare woningen voor ze zijn. We zouden zelfs een krimpgemeente kunnen worden. Waarom geen herbestemming zoeken voor leegstaande zolders en slaapkamers? Als we daar jongeren kunnen plaatsen werkt het door tot sociale cohesie in het dorp. Door woningen bouwkundig te splitsen kwam het tot duo-woningen met privacy voor beide bewoners. Wat wij als stichting toevoegen is het inregelen van hulptaken voor de senior, zoals computerhulp, hulp in de tuin, een boodschap of een praatje. In ruil hiervoor kunnen jongeren kiezen voor huurverrekening of huursparen; hierbij wordt een deel van de huur opzij gezet om later een huis te kunnen aanbetalen.”

Schiltmans onderkent vier redenen voor senioren om open te staan voor duo-wonen: mijn oudedagsvoorziening wordt wat ruimer, het onderhoud van de woning wordt me te veel, als eigenaar van een woning kom ik niet in aanmerking voor sociale huur en ik wil graag mijn mantelzorger ontlasten. “We begonnen met pilots omdat er geen landelijk en gemeentelijk beleid is rond het delen van woningen. Ik voelde me sinds 2016 een roepende in de woestijn, maar heb nu het gevoel dat de ogen open gaan voor alle ongebruikte, lege woningruimten in bestaande bouw.”

Specht Architecten: ondersteun bewoners

Annet Ritsema, architect bij Specht Architecten toont resultaten van een eerder ontwerpend onderzoek met partners naar het splitsen van eengezinswoningen in een van de oudste wijken van Almere: Waterwijk, als onderdeel van bredere visie op de wijk (8, 9). Aanleiding was de landelijk ingezette scheiding tussen wonen en zorg. Het bureau vroeg zich af welke woonvormen er mogelijk zouden zijn voor het gat dat zo ontstaat tussen zelfstandig wonen en verpleeghuiszorg na ontmanteling van de verzorgingshuizen. De gemeente Almere vroeg om te kijken naar Almere-Waterwijk. Deze wijk vergrijst, een groot deel is 70+ en woont er nog in rijtjes eengezinswoningen uit de jaren 70, veelal koopwoningen. Hier is nu sprake van een grote mismatch tussen woningtypes en huishoudens.

“We hebben een visie gemaakt voor de hele wijk met allerlei strategieën om de leefbaarheid in de wijk te verbeteren, waaronder gemeenschappelijk wonen in een nieuwbouwproject en het splitsen van bestaande woningen. Vervolgens hebben we met bewoners gesproken waarbij bleek dat bijna alle ouderen in de wijk wilden blijven. Toen zijn we een pilot gestart naar het splitsen van woningen. Daarbij zou de bovenwoning verkocht kunnen worden en zou de benedenverdieping een nultreden-woning worden. We hebben er toen ook een bank, makelaar en kostendeskundige adviseur bij betrokken. Daarbij bleek dat splitsen binnen de schil, binnen de bestaande muren, het meest voordelig was. We keken ook naar de nodige vergunningen. Zo bleek het bijvoorbeeld volgens het bestemmingsplan niet mogelijk om een eigen opgang naar de bovenverdieping te maken aan de voorkant van het huis. En er waren probleem rond extra parkeerplekken. Achteraf gezien is er één woning daadwerkelijk gesplitst, hoewel er bij meer bewoners animo voor was."

Daarmee onderschrijft Ritsema het belang van het ondersteunen van bewoners bij vergunningen en contracten. Het is complex voor bewoners.”

Jan van der Veer van Ikgasplitsen.nl (10) zou ook wat voorbeelden geven, maar was helaas verhinderd om te spreken.

Studiogesprek: wat geven we de minister mee?

In de nazit sprak Danielle Harkes, expert bij ZorgSaamWonen, in de studio met Wim Jan Dijk en digitaal met Frank Dirks en Amanda Schiltmans over belemmeringen en wat we de minister voor volkshuisvesting mee kunnen geven. Dijk reageerde nog even op een vraag uit de chat over splitsen van een woning met houten vloeren. “Houten vloeren compliceren een splitsing wel. Je hebt dan veel meer geluidsoverlast. Een betonnen constructie tussen begane grond en verdieping maakt het splitsen veel makkelijker.”

Dirks benadrukt dat we vooral moeten uitdragen dat alle initiatieven op het gebied van woningdelen en splitsen een goed alternatief zijn voor nieuwbouw. Gemeenten kunnen het makkelijker maken door regelgeving aan te passen. Dat geldt ook op landelijk niveau als het bijvoorbeeld gaat om aanpassing van de voordeurdeler-regeling, of het uitbreiden van de mogelijkheden van een hospita-contract. Wat de sociale veiligheid betreft bij woningdelen of splitsen, geeft Schiltmans aan dat een ‘sollicitatietraject’ met meerdere gesprekken zoals zij dat voeren van groot belang is. “Mensen moeten elkaar leren kennen. En we blijven in contact met de bewoners, want de zorgvraag van ouderen kan immers veranderen.” Dijk sluit af met de stelling dat de noodzaak steeds groter wordt om naar alternatieven te kijken tussen zelfstandig wonen en verpleeghuiszorg. “Daar moeten we ons hard voor maken.”

Bronnen:

Zie ook: