Het is geen verzorgingshuis, geen studentenhuis, geen klassiek woonzorgcomplex. Een Brokanthuis is een woonvorm voor ouderen die in een gemeenschap prettig oud willen worden. Caroline Coumans is initiatiefneemster van dit woonconcept. ‘Ik ben dit begonnen omdat ik zag dat er veel te weinig voorzieningen zijn voor mensen die beschut willen wonen. En waar het vooral leuk is om te leven. Het huis is van en voor de bewoners en zij moeten ervaren dat zij veel invloed hebben. Ik ben onder meer uit de ouderenzorg gestapt omdat ik vind dat ouderen te veel betutteld worden. Dat tast het vermogen tot zelfregie aan en bevordert afhankelijkheid. In een Brokanthuis kunnen ze gewoon zichzelf zijn en eigen beslissingen nemen, ook als die misschien niet zo verstandig zijn.’

In een Brokanthuis wonen tussen de 8 en 32 mensen samen. Ze hebben allemaal een eigen appartement. De bewoners delen voorzieningen als een atelier, wasruimte, logeerkamer, een scootmobielruimte en deelauto’s. Belangrijk is de gezamenlijke huiskamer en keuken. ‘Het is een living community concept gebaseerd op vijf aspecten die belangrijk zijn in het leven van mensen, namelijk: een eigen leven leiden, een veilig gevoel ervaren, samenleven met gelijkgestemden, wonen op een eigen plek en steun krijgen die nodig is.’

Een deel van de voorzieningen is gekoppeld aan de huur, andere diensten kunnen bewoners afnemen, afhankelijk van hun behoeften en wensen. Een huiscoach gaat zorgen dat het huis goed loopt, dat de mensen die er werken aangestuurd worden, dat het gezellig blijft en dat de woningen verhuurd worden. Verder zal er zal een huiskok verbonden zijn. ‘Maar als de mensen liever zelf koken, dan stoppen we met de huiskok’. Er is 24 uur per dag een huisbuuf aanwezig of bereikbaar.

Kant en klaar
Caroline heeft haar sporen verdiend in de zorg. Ruim 25 jaar werkte ze in de ouderenzorg en heeft diverse functies bekleed van verpleegkundige, zorgmanager tot facilitair manager. Volgens Caroline geeft Brokant antwoord op maatschappelijke ontwikkelingen zoals de vergrijzing, het langer thuis wonen en de doorontwikkeling van de participatie samenleving. ‘Het sluiten van de verzorgingshuizen is niet zo erg, want er komt nu in ieder geval variatie,’ voegt ze toe. ‘Het komt alleen veel te traag op gang. Projectontwikkelaars en bouwers hebben vaak geen grote passie voor ouderen, wel voor huisvesting. Dat maakt het lastig hen te interesseren voor dit concept.’ Gelukkig kwam ze Hans Kloosterman, directeur van Kloos2, tegen. Het idee sprak hem als projectontwikkelaar enorm aan. Hans: ‘We zijn vier jaar geleden in gesprek met elkaar gekomen. Ik had nooit nagedacht over ouderenhuisvesting maar toen ik me erin ging verdiepen, zag ik kansen. Dankzij Brokant zijn we gaan nadenken over deze doelgroep. Inmiddels hebben we al diverse ouderenwoningen ontwikkeld. Zo gaven ouderen aan behoefte te hebben aan een huis met de badkamer en slaapkamer op begane grond en met een eenvoudige tuin. Die zijn we gaan ontwikkelen en dat loopt goed.’ Hoewel hij benadrukt dat dé senior niet bestaat, ziet hij wel dat er grote behoefte is aan woningen voor ouderen. Er zijn veel burgerinitiatieven, maar hij merkt dat de grootste groep ouderen niet zelf wil bouwen. ‘Zij willen de sores niet, maar gewoon een kant en klaar concept.’

 

Ouder worden kost geld
De doelgroep van Brokant is volgens Hans wat ouder, de toekomstige bewoners zijn vaak alleenstaand.  ‘Mensen willen graag zelf bepalen wanneer ze de gezelligheid opzoeken. We hadden het liever voor mensen met een smallere beurs ontwikkeld. Dat bleek onmogelijk en dat was teleurstellend.’  Neem nu de financiering van de algemene ruimte. Dat is erg moeilijk. ‘We hebben urenlang gerekend maar we krijgen het niet rond.’ Caroline wijst naar de hoge eigen bijdragen die bewoners in het oude verzorgingshuis en nu nog steeds in het verpleeghuis betalen. ‘Afhankelijk van je inkomen kom je daar ook uit op zo’n 2300 euro en dat is natuurlijk niet uit de lucht gegrepen.’

Het huidige systeem maakt dat Brokant zich moet richten op het midden- en hogere segment. ‘Voor deze groep zijn er ook weinig alternatieven, maar zo zie je de tweedeling wel toenemen’, zegt Caroline. Hans vermoedt dat dit in de toekomst beter zal worden. Zijn hoop is gevestigd op de politiek. ‘Het zou mooi zijn als je de algemene ruimten weer gefinancierd krijgt. Of dat je het per bewoner berekent en dat de gemeente bijspringt bij degenen die het niet kunnen betalen.’ Zowel Hans als Caroline vinden dat de mensen die het kunnen betalen dat ook moeten doen. Caroline: ‘Ouder worden kost geld. De huidige ouderen zijn alleen nog niet zo gewend om voor voorzieningen te betalen en hebben zich hier niet op kunnen voorbereiden. De toekomstige ouderen weten dat ze eerder moeten nadenken. Als zij nu niets doen, hebben ze straks geen keuze meer.’

Leren van de horeca
Een belangrijk verschil met reguliere huizen is dat mensen zich eigenaar moeten voelen van het gebouw en hoe het eraan toe gaat. Zo is het huis niet automatisch open voor de buurt, wat bij veel reguliere verpleeghuizen en woonzorgcomplexen wel het geval is. Bij Brokant niet. ‘Want je stelt jouw eigen huis toch ook niet open voor iedereen’, legt Caroline uit. Ook zullen er nauwelijks vrijwilligers te vinden zijn. ‘Dan krijg je onwillekeurig een bepaalde verhouding en moeten mensen dankbaar zijn. En dat wil ik juist niet.’ Mensen uit de buurt kunnen wel lid worden van het Brokanthuis. ‘Als je lid bent, kun je altijd naar binnen en maak je onderdeel uit van de community. Je kunt terecht in de algemene ruimtes, je was meebrengen of een beroep doen op de hulp die 24 uur per dag aanwezig is.’ Nee, er wordt géén zorg geleverd. Mensen kunnen er zonder indicatie wonen. Natuurlijk kan er thuiszorg komen, maar zorg is uiteindelijk een hulpmiddel om te leven.  ‘In reguliere  huizen zie je toch dat zorg de kern is geworden. Maar ik vind goed leven belangrijker. We kunnen daarin veel leren van de horeca’, zegt Caroline. Ze geeft een voorbeeld. ‘Een zorgmedewerker die een servet op de grond ziet vallen, raapt het op en geeft het aan de bewoner met de mededeling: u heeft een servet laten vallen, alstublieft, waardoor de bewoner als vanzelf bedankt. Een horecamedewerker raapt het servet op en legt een nieuwe haast ongemerkt neer. Zonder de bewoner daarmee te confronteren.’
Hans herkent dit en ziet in het buitenland ook voorbeelden. ‘In Duitsland werkt veel horecapersoneel in de zorg. Zeker bij particuliere ondernemers.’ Caroline: ‘De maatschappelijke ondernemers steken momenteel hun nek uit in Nederland. Veel meer dan de reguliere organisaties. De Nederlandse ouderenzorg is echt goed hoor, absoluut. Maar ze zitten vast in het systeem en dat belemmert.’

Meerdere huizen
Caroline heeft weinig budget. De provincie Overijssel heeft het haalbaarheidsonderzoek gefinancierd en heeft subsidie gegeven voor de ontwikkeling. ‘Dat is erg fijn, want zo heb ik onder meer De Plekkenmakers kunnen vragen mee te denken. Daarnaast werk ik graag samen met studenten. Samen met studenten van de Saxion Hogeschool gaan we uitzoeken hoe we community-building kunnen vormgeven, zowel voordat het gebouw er staat, maar ook als bewoners er wonen. En op het gebied van technologie zoeken we hoe dat kan helpen bij de communicatie onderling en met de mensen die lid zijn.’ Caroline kan niet wachten om alle kennis toe te passen.

Het eerste Brokanthuis komt in Hengelo. Dat vindt ze extra leuk omdat ze zelf uit Hengelo komt en omdat de gemeente actief mee heeft gedacht. ‘We hebben een locatie gekocht waar straks 30 bewoners kunnen wonen.’ Hans en Caroline willen graag meerdere huizen ontwikkelen. ‘We hebben nu zoveel kennis ontwikkeld en de behoefte aan dit woonconcept is groot. Ook is het goed te financieren. Het vinden van geschikte locaties is eigenlijk het lastigste’, zegt Hans. Dat vertellen ze overal en ze staan open voor ideeën. En ondertussen zijn ze druk met de realisatie van het eerste huis. Caroline is pas tevreden als het er staat: ‘En als ouderen op zondagmiddag op een feestje blij zijn als ze vertellen dat ze naar een Brokanthuis gaan verhuizen!’

Meer informatie: https://www.brokant-voorouderen.nl