Het begon in 2013 toen de voormalige LTS, gebouwd in jaren zestig, leeg kwam te staan. De gemeente droeg het over aan de inwoners van Zaltbommel. Kunstenaars namen er intrek en al snel volgden verschillende andere partijen. Inmiddels zijn er 22 huurders, waarvan Kringloopwinkel De Spullewaard de grootste huurder is. ZorgSaamWonen ging op bezoek bij deze bruisende ontmoetingsplek. Hugo leidde ons er rond en vertelde enthousiast het bijzondere verhaal van een uniek pand waar meer dan 2500 mensen per week komen en ruim 400 vrijwilligers en 35 beroepskrachten actief zijn.

Van aanloop tot kringloop

Hugo somt op wat er allemaal te vinden is: “Een voedselbank, Kringloopwinkel De Spullewaard, Repair Café en allerlei maatschappelijke organisaties, zoals het jongerenwerk, Buurzorg Jong, het Buurtteam, buurtouders, Humanitas, stichting Kompas en Prezzent (instelling voor verstandelijk beperkten).” Hugo en zijn buurvrouw hebben twee jaar geleden van een leegstaande ruimte een ontmoetingsruimte gemaakt, ‘De Steiger’, waar mensen kunnen komen voor koffie, een luisterend oor en diverse laagdrempelige, creatieve en andere activiteiten. Iedere zaterdag is er soep voor wie maar wil. Er is hier plek voor 60 personen. De soepmiddagen zit volgens Hugo altijd vol. De kunstenaars in het pand hebben meegedacht over het kleurgebruik en de inrichting van de ontmoetingsruimte. “Dat soort kruisbestuivingen vinden telkens plaats.”

Maatschappelijke waarde

Hugo vindt vooral de dynamiek binnen Pand9 bijzonder. “Hier komen mensen die zich elders niet zo thuis voelen. Iedereen is en voelt zich hier welkom. Mensen hebben hier echte aandacht voor elkaar. Het levert zowel de bezoekers als de vrijwilligers veel op.” Om deze waarde aan te tonen wordt er nu een SROI-onderzoek gedaan. “Dat doen we samen met hoogleraar gezondheidseconomie Marcel Canoy. Hij heeft dit ook in Eijsden gedaan. We vinden het nodig omdat de gemeente in 2028 het pand wil slopen. Dit is geen duurzaam gebouw en de gemeente heeft er woningen gepland.”

Toch wil Hugo proberen een oplossing te vinden. “Het zou zo zonde zijn om dit te slopen. Het is een prachtig, ruim pand. We hebben zelf onderzocht hoe we het kunnen verduurzamen en ontdekt dat dit ook kan. We zouden het ook zelf willen regelen.” Een andere optie zou zijn om naar een nieuwbouw pand te verhuizen. “Dat kan, maar dan weten we niet waar we terecht komen en bestaat de kans dat de sfeer anders wordt en het opgebouwde netwerk wordt verstoord.”

De huidige ligging is tussen een sterke, en wat minder sterke wijk in en het contact met nabijgelegen organisaties is waardevol.” Hugo noemt de samenwerking met de buren, Kentalis, een school voor mensen met gehoorproblemen. Leerlingen van Kentalis schenken bijvoorbeeld koffie en thee in De Steiger en serveren koekjes die ze op school hebben gemaakt.

Probeerplekken

Ook is er een goede samenwerking met de praktijkschool die vlakbij Pand9 ligt. Jongeren lopen hier stage en kunnen er na de studie praktijkervaring opdoen. “Er zijn hier allerlei mogelijkheden. We noemen dit ‘probeerplekken’ of plat gezegd ‘klooiplekken’. Ze kunnen achter de bar werken, in de Kringloopwinkel of bij de Werkplaats.” Het is ook een prettige plek voor mensen die na een burn-out willen re-integreren. “Hier kun je in een veilige setting, ongedwongen de draad weer oppakken. Mensen herstellen hier. Dat is zo belangrijk. We zijn hier echt maatschappelijk aan het ontwerpen.”

Verbinding medische en sociale domein

Hugo ziet nog meer kansen. ”Het ziekenhuis heeft een dependance hier om de hoek en we zouden graag een leefstijlpunt met hen willen opzetten omdat de verbinding tussen het medische en sociale domein steeds belangrijker wordt. En er wordt onderzocht of er op het pand misschien woningen gebouwd kunnen worden. Dan kan de gemeente toch nog voor een deel aan de begrijpelijke woonopgave voldoen.” Hij hoopt niet dat de organisaties die nu in het pand gehuisvest zijn straks over verschillende gebouwen verdeeld worden. “Als we moeten opsplitsen dan mis je de verbinding die er nu is. We kennen elkaar, werken samen en dat gaat toch makkelijker als je in één gebouw bent.”

Voorwaarden scheppen

Als een bezoeker een idee heeft, dan krijgt hij of zij direct een kans. “Laatst was er iemand die een fietsmaatjesproject wil starten. Dan creëren we er ruimte voor. De Kringloopwinkel sponsort dit soort initiatieven bij de aanvang, dus dan kan hij snel van start.” Hugo ziet veel mensen opbloeien. Van de vrijwilligers die er werken komt een deel uit een kwetsbare groep. Zij krijgen de kans om hun talenten in te zetten en te groeien. Prezzent, organisatie voor mensen met beperkingen, biedt er dagbesteding aan. Cliënten van deze organisatie werken hier bij de receptie, maar maken ook spullen in het atelier, zoals de schorten voor de koks van ‘Buurtbordje’. Er is een Bouwhal met tweedehandsbouwmateriaal: daar kunnen mensen ook werkervaring opdoen. Hugo krijgt bezoek uit heel het land. “Soms vragen organisaties of dit ook in hun gemeente kan. Ik zeg dan altijd: Nee, je kunt het niet opleggen of implementeren, zoiets ontstaat. Je kunt wel voorwaarden ervoor scheppen.”

Lees meer

• Pand9

Bekijk meer

• Deze documentaire is van november 2024 en in eigen beheer gemaakt.

• Deze documentaire is gemaakt in januari 2025 in opdracht van VWS.