De ZorgSaamwonen Award gaat dit jaar over ontmoeten in de openbare ruimte en heeft als titel: Buurtroutes plekken voor ontmoeting. Het is een ideeënprijsvraag. We zijn op zoek naar nieuwe invalshoeken of initiatieven die verder uitgebouwd kunnen worden. Het Oranje Fonds doet mee en wil de winnaars helpen het idee een stap verder te brengen. 

Op zoek naar voorbeelden
Met de term Buurtroutes kun je alle kanten op. Ik associeer het met logische plekken in de buurt waar je elkaar tegenkomt en waar iets extra’s gebeurt om ontmoeting te stimuleren. Je kunt denken aan de wandelroutes die her en der worden ingericht voor mensen met dementie. Door speciaal kleurgebruik of symbolen kunnen mensen met dementie langer zelf hun weg vinden in de buurt en dat gaat isolement tegen. De duofietsroute vanuit een woonzorgcentrum helpt vrijwilligers of familieleden die de buurt niet zo goed kennen, om veilig op pad te gaan met een bewoner en komt langs een terrasje voor een tussenstop.

De Kwiekroute is een bekend voorbeeld van een route die bewegen in de buurt stimuleert door slim gebruik te maken van straatmeubilair. Veel van de inmiddels al meer dan vijftig routes liggen bij een zorg- of buurtcentrum. Groepen ouderen doen de route wekelijks onder leiding van een fysiotherapeut of sportcoach en drinken na afloop een kopje koffie of thee met elkaar. Bewegen en ontmoeten gegarandeerd. Wijkwandelroutes met een ontmoetingsplek en een openbaar toilet bieden kans op een toevallige ontmoeting en nemen belemmeringen weg om erop uit te gaan.

Ruimte voor ouderen in Amsterdam
Op mijn zoektocht naar voorbeelden stuit ik op het rapport Zorg en ruimte voor ouderen, met als ondertitel Ruimtelijke strategieën voor levensloopbestendige buurten. De gemeente Amsterdam heeft in 2015 onderzoek gedaan naar de mogelijke ruimtelijke gevolgen van de ontwikkelingen in de zorg (decentralisaties en bezuinigingen) en de toenemende vergrijzing. In die tijd was ik ook al actief op het terrein van wonen en zorg maar dit rapport is mij toen ontgaan.

Naast een analyse op stedelijke niveau waarbij er gekeken is naar de voorkeursgebieden voor een ruimtelijke strategie ouderenvriendelijke stad (op basis van vergrijzing, lage SES en aanwezigheid van zorgvoorzieningen), is er ook naar ingrepen op buurtniveau gekeken. Eenzaamheid is een van de thema’s. Volgens de onderzoekers zijn erbij horen, ontmoeten en sociale veiligheid belangrijke aandachtspunten. De ruimtelijke strategieën die een bijdrage kunnen leveren zijn verbinden, verdichten, realiseren van plekken voor ontmoeting en verzachten van de openbare ruimte.

De onderzoekers pleiten voor het beter verbinden van bestaande buurten met stedelijke centra en voorzieningen door levendige ‘stadsstraten’. In de stadsstraten krijgen winkels, horeca en ook zorg- en maatschappelijke voorzieningen een plekje. Door verdichten stijgt het draagvlak voor voorzieningen en komt er ruimte voor meer verschillende woningtypen. Naast ontmoetingsruimten in gebouwen zien de onderzoekers ook mogelijkheden in de buitenlucht. Tot slot is een aanbeveling uit het onderzoek om met meer groen in de openbare ruimte de omgeving te ‘verzachten’. Het groen moet overzichtelijk  en transparant zijn en goede verlichting is belangrijk.

Testcase levensloopbestendige route
De in het rapport beschreven mogelijke vervolgacties zijn een feest van herkenning. De eerste is namelijk een ‘Testcase levensloopbestendige route’. Het idee is om een circuit door de buurt aan te leggen dat uitnodigt tot ontmoeten en bewegen. De route verbindt voorzieningen, woningen, verblijfsplekken en OV en is specifiek ingericht met brede stoepen, zit- en ‘leun’gelegenheden en een toilet. De ruimtelijke ingrepen worden door gebruikers uitgeprobeerd en geëvalueerd en kunnen uiteindelijk opgenomen worden in het gemeentelijk beleid voor de openbare ruimte.

De tweede vervolgactie is op een prijsvraag ‘ontmoeten in de openbare ruimte’ uit te schrijven. De onderzoekers zien dat bewegen en ontmoeten in de openbare ruimte steeds belangrijker worden. Ze stellen voor om samen met ouderen en beheerders een prijsvraag uit te schrijven. Een van de mogelijke ideeën: 1.000 stoelen in de openbare ruimte. Ontwerp een stoel die comfortabel is voor ouderen om onderweg op adem te komen, die goedkoop is in beheer en ongeschikt om je fiets tegen te parkeren. Dat laatste is niet onbelangrijk in Amsterdam.

Het rapport van de gemeente Amsterdam is in 2016 verschenen. Zes jaar geleden en nog zeer actueel! Ik weet niet of voorstellen uit het rapport uitgevoerd zijn of dat het rapport tot andere oplossingen heeft geleid. Ze passen in ieder geval nog naadloos in de  ZorgSaamWonen Award 2022. Iemand uit Amsterdam die een idee wil indienen?

Lees meer over de ZorgSaamWonen Award

Meer informatie over de Kwiekroutes

Lees het rapport Zorg en ruimte voor ouderen (2016) van de gemeente Amsterdam