Blijft de solidariteit – in ‘De stad van betrokken burgers’?

Tine De Moor, hoogleraar sociale en economische geschiedenis aan de aan de Universiteit Utrecht, gaf tijdens het Verbindingsfestival, dat Acquire op 11 juni jl. organiseerde, een webinar over ‘De stad van betrokken burgers’. Burgercollectieven zoals gilden zijn al eeuwenlang drijvende krachten in de samenleving. Wat leren we van de geschiedenis voor de huidige ‘derde golf’ aan burgercollectieven in energie, voeding, mobiliteit en zorg?

Door: Martin Zuithof

Centrale vraag in de inleiding De Moor was: welke rol kunnen nieuwe burgercollectieven, ook na de coronacrisis, spelen bij het versterken van onderlinge solidariteit?  De Moor schetste eerdere golven, waarbij burgercollectieven een cruciale rol speelden:

• De gildes, die zich rond beroepsgroepen in de middeleeuwen organiseerden en het belang van de eigen groep voorop stelden;
• De beweging van coöperaties rond 1900, waaruit de boerenbonden en de coöperatieve banken voortkwamen.

Sinds 2005 is een nieuwe golf aan burgercollectieven ontstaan, die zich inzetten voor bijvoorbeeld de energievoorziening, zorgverlening, kleinschalige landbouw en inkomenszekerheid (zoals de broodfondsen van zzp-ers). Ook kwamen instrumenten beschikbaar om de inbreng van burgers bij het bestuur te versterken, zoals de burgerbegroting en the right to challenge.

De Moor stelt dat er een flinke maatschappelijke betrokkenheid is te zien tijdens de coronacrisis. Ook denkt ze dat de huidige collectieven de potentie hebben om een grotere rol in het bestuur (‘governance’) te spelen. De collectieven zelf vertonen weinig enthousiasme om ‘op te schalen’. Wel is te zien dat de netwerken tussen burgerinitiatieven groeien, hoewel ze vooral sectorgericht blijven. ‘Er is weinig overdracht van kennis tussen de sectoren.’

De Moor vraagt zich af hoe de huidige solidariteitsgolf te benutten is voor de toekomst. Daarbij spelen vragen als:

• Hoe kunnen we de maatschappelijke meerwaarde van initiatieven vaststellen?
• Kan er een specifiek governance model ontstaan, passend bij deze burgercollectieven?
• Hoe is de kennis te bundelen? Ze wijst op initiatief ‘Collectieve kracht’: een platform dat kennisuitwisseling tussen collectieven in Nederland kan ondersteunen. Zie: www.collective-action.info en www.collectievekracht.eu

De economische crisis, die wordt voorspeld als gevolg van de coronacrisis, betekent mogelijk dat er nieuwe platforms ontstaan voor zzp-ers en andere vormen van beheer van bedrijven. Kansen ziet ze ook voor de groei van de ‘korte keten’ in de landbouw, waar door het directe contact van producent en consument, ook de rol van consument-investeerder kan groeien.