Senioren en toekomstige senioren moeten voorsorteren op het ouder worden. Dat is de overtuiging van Henk en de reden waarom hij met de voorzorgcirkel is begonnen. “Het is zo simpel: je spreekt met een groepje mensen af om elkaar te helpen. Met praktische zaken, maar ook met een luisterend oor. Het gaat om de wederkerigheid. De ene keer helpt iemand je, de andere keer kun jij een ander van dienst zijn.”

“Het zorgt ervoor dat mensen zo lang mogelijk zelfredzaam zijn”, vervolgt Henk, “maar ze doen dit wel in gezamenlijkheid. De leden van de cirkel, meestal zo’n acht tot veertien mensen, spreken zelf met elkaar af hoe ze het doen. Een verbinder zorgt voor het matchen van vraag en aanbod. “De oplossing zit bij de mensen zelf, maar het is wel belangrijk om te zorgen voor een goed evenwicht tussen vitale en minder vitale mensen.”

Reservoir

Met de voorzorgcirkel boor je het enorme kapitaal van vitale senioren aan. “We komen handen aan het bed tekort, zegt men, maar er is een enorm reservoir van gezonde, vitale ouderen.” Handen aan het bed genoeg dus, zo zegt Henk. “Bovendien bevordert het de sociale cohesie in de buurt. We hebben het nodig gezien het personeelstekort in de zorg en de toenemende vergrijzing. En het sluit aan bij de wens van ouderen om oplossingen nabij te zoeken, in de eigen buurt. Dat heb ik geleerd van de bijeenkomsten die ik met en voor de ouderenbonden heb georganiseerd. Zij willen in de buurt zorg nabij hebben.” Henk is niet bang dat de grens van wat mensen voor elkaar willen doen, wordt overschreden. “Onder druk wordt alles vloeibaar. Mensen zetten nu al vaker een stapje extra. Steunkousen aandoen en oog druppelen doen mensen al voor elkaar. Het zal per persoon verschillen hoever mensen willen gaan.”

Preventie

Goede samenwerking met professionele zorg is wel prettig. Henk is niet bang dat professionals de voorzorgcirkel ‘kapen.’ Hij zegt: “De voorzorgcirkel zit in het voortraject, in de preventie, dus vóór de systemen en wetten als de Wmo, Wlz en Zorgverzekeringswet. De systeemwereld mag zich met de voorzorgcirkel verbinden, maar leden bepalen verder zelf wat ze ermee doen.” In de praktijk ziet hij ook dat corporaties, welzijnsorganisaties of zorgorganisaties soms het initiatief nemen. “Dat kan prima werken, zoals in Deventer, waar zorgorganisatie Humanitas voorzorgcirkels heeft geïnitieerd in wijken. In Land van Cuijk helpt welzijnsorganisatie Socium inwoners met het opzetten van voorzorgcirkels. Er zijn daar inmiddels al ongeveer 65.

Huisartsen

“Ik was onlangs met mijn vrouw in de wachtkamer van de huisarts”, vertelt Henk. “Op het digitale scherm verscheen plots info over de voorzorgcirkel, geplaatst door de welzijnsorganisatie. Mensen worden zo gewezen op het bestaan van de voorzorgcirkel. We weten dat de helft van de patiënten die bij de huisarts komen, fysieke klachten hebben die eigenlijk een psychische oorzaak hebben. De huisartsen in Land van Cuijk kunnen straks patiënten wijzen op de voorzorgcirkel en op Welzijn op Recept via de welzijnsorganisatie. Hiermee wordt voorkomen dat burgers in het zorgsysteem komen die er niet thuishoren.”

Henk benadrukt dat het belangrijk is dat professionele organisaties samenwerken, zoals een zorgorganisatie, ziekenhuis, welzijnsorganisatie en woningcorporatie. Hij geeft een voorbeeld. “Stel dat iemand te horen krijgt dat hij over drie maanden wordt geopereerd en dat hij direct na de operatie het ziekenhuis moet verlaten, maar hij heeft geen hulp- en steunnetwerk om zich heen. Dan kunnen die drie maanden gebruikt worden om dat netwerk te realiseren, zodat hij niet naar een zorghotel hoeft.”

Buitenland

Dat zorgverzekeraar VGZ een subsidie van 300.000 euro heeft verschaft, geeft het fenomeen in Nederland een enorme boost. En de interesse beperkt zich niet tot ons land. Er is inmiddels belangstelling vanuit de Scandinavische en Baltische landen. Denemarken heeft al besloten voorzorgcirkels te gaan ontwikkelen. En ook Vlaanderen en Frankrijk hebben interesse voor de voorzorgcirkel. Henk overweegt zijn boek over de voorzorgcirkel te laten vertalen in het Engels. Hij vindt het fantastisch dat zo’n simpel concept zo wordt omarmd. Hij wijt het aan de kracht van de voorzorgcirkel: het sluit aan bij wat ouderen nodig hebben en willen. Laagdrempelige, informele hulp nabij, om zowel te ontvangen als te geven.

Inzichten

Henk heeft al diverse boeken geschreven over de ouderenzorg en ook over de voorzorgcirkel. “Ik kom steeds tot nieuwe inzichten”, zegt hij. Zo is hij van mening dat zorghotels niet nodig zijn. “Bouw een netwerk om je heen. Dan heb je een heel aantal voorzieningen niet nodig.”

Hulp bij het starten van een voorzorgcirkel:

Nederland Zorgt voor Elkaar biedt mensen die een voorzorgcirkel willen starten inspiratie en een praktijktraining. Zie: Voorzorgcirkels | NLZVE

Meer informatie over voorzorgcirkels:

• Verhalenpagina voorzorgcirkels
• Hoe ouderen zorgen voor elkaar dankzij de voorzorgcirkel - EO

Boeken van Henk Geene:

• Herziening van het stelsel van de ouderenzorg (2018)
• Vergrijzing en ouderenzorg (2019)
• Handboek Wonen en Zorg voor thuiswonende ouderen (2020)
• Voorzorgcirkels als antwoord op de vergrijzing (2021)

Blogs van Henk Geene op ZorgSaamWonen:

• De geschiedenis achter de voorzorgcirkels
• Langs drie wegen ontwikkelen we voorzorgcirkels
• Alleenwonende ouderen zijn zeer kwetsbaar
• Thuiszorg legt verbinding tussen informele zorg en professionele zorg
• Voorsorteren op de ouderdom is slim
• Wachtlijsten als jo-jo factor: over enkele jaren waarschijnlijk genoeg verpleeghuisbedden
• De NS nam de verkeerde afslag: de ‘ieder voor zich maatschappij’
• Voorsorteren op het ouder worden
• Zelfdestructie van de verpleeghuiszorg
• High Tech in cure is veelal niet bruikbaar in care
• Vergrijzing en ouderenzorg: stip op de horizon
• Hoe meer ouderen hoe beter
• 'Robot gaat een oudere niet naar het toilet brengen'