Een blue zone blijkt vooralsnog te ontstaan uit een gelukkige samenloop van omstandigheden. Het precieze recept per locatie blijft dus nog een raadsel, maar de ingrediënten ervoor worden steeds concreter en de disciplines die die elementen vertegenwoordigen, weten elkaar steeds beter te vinden. Speciaal voor deze experts wordt het jaarlijks Blue Zone Festival georganiseerd. Dit jaar in de multifunctionele gebouwen van de (voormalige) Prodentfabriek in Amersfoort.

Het festivalterrein baadde op 15 mei in de zon. Zowel binnen als buiten was sprake van een open en ontspannen sfeer, waarin velen zich openstelden voor elkaar, er zichtbaar nieuwe contacten werden gelegd en nieuwe netwerken werden aangeboord. Ondertussen genoten de deelnemers van een volgeladen programma, waarin het soms even kiezen was tussen aantrekkelijke presentaties, verrassende ontmoetingen, actieve workshops, een informatief nagesprek, dan wel een steeds verse en gezonde versnapering tussendoor.

Pre-event
Het festival startte een dag eerder met het pre-event in Leerhotel Het Klooster aan de zuidwestkant van Amersfoort. Aan verschillende ronde gesprekstafels maakten de eerste Blue Zone-professionals kennis met elkaar en genoten van een gezond en verrassend meergangen-diner. Niet alleen het eten was een verrijking. Festivalvoorzitter en ‘slasher’ Sacha De Boer, oud-Journaaljournalist, slash fotograaf, slash gespreksleider, slash presentatietrainer, laat tussen de gangen door verrassende sprekers aan het woord.

Blue Zone-diner
Namens Festival-gastheer, de gemeente Amersfoort, legt wethouder Micheline Paffen-Zeenni uit waarom deze ontvangst juist voor deze gemeente belangrijk is. Amersfoort heeft al een internationale naam hoog te houden, want werd in 2023 verkozen tot de beste stad van Europa op het gebied van erfgoed, planning en het geluk en de gezondheid van de inwoners. Dat samen vormt al belangrijke bouwstenen voor een Blue Zone stad, en daar wil Amersfoort verder aan werken. “We hebben al plekken die echte voorbeelden van Blue zones zijn, maar we willen een gezonde stad zijn voor iedereen, ook voor de mensen in de toekomst.” Utrechts Gedeputeerde vitale samenleving, Rob van Muilekom, doet er in ambitie niet voor onder: “Wij willen de beste provincie van Europa worden. Dat doen we door gemeenten te inspireren en te stimuleren met goede voorbeelden.” Hij noemt sportvelden met hoge hekken, die je ook overdag toegankelijk kunt maken voor een breder publiek. ”De uitdaging is om ruimten optimaal te benutten.”

Rob van Muilekom en Sacha de Boer tijdens het Pre-event

Squat
En dan het hoofdgerecht als het gaat om inspiratie voor de geest: hersenhoogleraar Erik Scherder - gezien zijn leeftijd en vitaliteit een blue zone op zich - krijgt de zaal van de stoel en drie minuten in de squat-houding. “30 Minuten gezeten? Dan 3 minuten squatten”, is zijn praktische advies voor alle mensen die veel zitten. Zijn kernboodschap: “Blijf moeite doen, zorg dat de myeline in je hoofd actief blijft.” Je krijgt er vitaliteit en gezonde impulsgeleiding voor terug, weet hij. Niet alleen voor deze Blue Zone-professionals hakt Scherder er stevig op in. Hij spreekt ook regelmatig met het kabinet en gaat ook daar “met een gestrekt been erin” om Nederland op basis van kennis en feiten ‘in beweging’ te krijgen.

Blue Zone Festival Award
Vervolgens roept Sacha de Boer tussen de gerechten door de zes genomineerden voor de Blue Zone Festival Award 2025 in tweetallen naar het podium. Dit zijn: De Beweegdetective, toegelicht door Britt de Jong en Luuk Fugers, Zorgzaam Dorpshart Deurne van  Burgerinitiatief Zorgsamenbuurt Deurne door Jos van den Berkmortel, GelijkGezond, met een filmpje door Joris van Eijck van de Stichting GelijkGezond, Huis Miereveld, toegelicht door Marieke Driessen en Marieke van der Zeijden, UP! Groepsgesprekken, gepresenteerd door Alet Klarenbeek en Michi Noeki, toegelicht door Irene Edzes.

De jury, bestaande uit Anjo Geluk, Dorte Kristensen, Joren van Dijk, Eibert Jongsma en Alex Sievers, besprak achttien inzendingen die volgens het juryrapport “zonder uitzondering bijdragen aan gezondere leefomgevingen”. In de uitvraag is gevraagd naar Blue Zone-voorbeelden in ruimtelijke ontwikkelingen en in maatschappelijke interventies.

Award Maatschappelijke Interventies
En dan de prijsuitreiking. Michel Poulain, grondlegger van de term Blue Zones en Blue Zone-onderzoeker van het eerste uur, maakt de twee eerste prijswinnaars bekend, maar houdt het nog even spannend door te zeggen dat elk van de drie genomineerden in de categorie maatschappelijke interventies qua structuur in de ogen van jury prima kopiëerbaar zijn in andere steden en dorpen. Daarmee krijgen UP! Groepsgesprekken en Gelijk Gezond een dikke pluim, en gaat de eerste prijs naar De Beweegdetective. Met name omdat de jury denkt dat hun plan van aanpak een aanzet kan zijn voor nog veel meer elementen rond gezonde leefomgevingen dan het nu al is. De Beweegdetective is een simpele, werkbare, herhaalbare en schaalbare interventie gericht op schoolkinderen én hun ouders. Twee generaties worden in dit project verbonden, onder meer door middel van ‘thuisdetective-opdrachten’ en een koffie-ochtend op school.

Award Ruimtelijke ontwikkelingen
In de categorie ruimtelijke ontwikkelingen richten alle genomineerden zich op ontmoetingen. De jury is zeer verheugd om deze insteek te mogen waarderen, “met name omdat in deze projecten ‘ontmoeting’ niet alleen de bestemming is van de projecten, maar dat in de ontwikkeling nadrukkelijk samenwerkingen worden gezocht tussen de domeinen door, met professionals en burgers.” Die waardering krijgen ‘Zorgzaam Dorpshart Deurne’ en ook Michi Noeki. De eerste prijs reikt Michel Poulin van harte uit aan het Amersfoortse Huis Miereveld dat “met een keur aan functies en bewegingen werelden bijeen brengt die elkaar niet vanzelfsprekend kennen of zelfs willen kennen.” Huis Miereveld is een combinatie van een buurthuis, bedrijvencentrum en een broedplaats. Dat leidt tot een kruisbestuiving tussen bewoners, bedrijven en creatieve makers. Kenmerkend is er om te beginnen, te pionieren, uit te proberen en ook te durven stoppen. De combinatie van functies maakt dat maatschappelijke en commerciële geldstromen hier geen gescheiden werelden zijn.

De winnaars ontvangen een blauw spiraalvormig kunstwerk dat vorig jaar speciaal voor de jaarlijkse Blue Zone Festival Award is ontworpen door Kees Huigen. Bovendien krijgen beide winnaars de mogelijkheid om een expertsessie te organiseren. 

Winnaars Blue Zone Festival Award 2025

Panelgesprek gezonde leefomgeving
En dan start op 15 mei, al vroeg in de ochtend, het gastvrije, aangename, leuke, leerzame, gezellige en toekomstgerichte Blue Zone Festival met een kort panelgesprek geleid door Sacha de Boer met vier Festivalpartners die de gezonde leefomgeving hoog in het vaandel hebben. Op de vraag: Hoe kom je tot een gezonde leefomgeving, zegt Jurrien Brombacher, directeur Stedelijke Leefomgeving van de provincie Utrecht: “Groen groeit bij ons mee met de stenen, ook stimuleren we onder meer ‘pientere’ tuinen en fietsen burgers omgevingsdata bijeen op een snuffelfiets.” Amersfoorts wethouder Rutger Dijksterhuis accentueert de nadrukkelijke aandacht van de gemeente voor het bevorderen van interactie tussen mensen bij de fysieke woningbouwopgave. “Dat betekent pleinen, bankjes en open ruimten.” Patrick Laan, ontwikkelingsmanager bij gebieds- en vastgoedontwikkelaar Van Wonen benoemt hun aanpak om al voor de bouw te werken aan een community van toekomstige bewoners, zoals het houden van een barbecue waarbij de nieuwe bewoners een sticker dragen met hun toekomstige huisnummers. Michel van Schaik, is directeur Gezondheidszorg bij Rabobank. Hij vertelt over een coöperatief dividendpotje dat de bank specifiek inzet voor allerlei Blue Zone-thema’s. Hij denkt bijvoorbeeld aan een initiatief in zijn eigen woonwijk: het organiseren van wijkgesprekken over als de stroom uitvalt en hoe je elkaar dan helpt. “Er is zoveel kennis in de wijk”, ervaart hij daarbij.

Natuurlijke ritmes van het leven
En dan schrikt de zaal op: Wie komt daar binnen? Een dame op leeftijd, verkleed als kip, verward tokkelend, kakelt zich een weg door het publiek naar het podium. Het is actrice Gerda Lenten Havertong. Ze verbeeldt en geeft woorden aan een kip die haar ei niet kwijt kan, als symbool voor de vraagstukken op dit festival: Hoe vinden we manieren om mensen en organisaties weer aan te laten sluiten bij de natuurlijke ritmes van het leven?

Keynote: Plein synoniem voor publieke gezondheid
In zijn keynotespeech pleit de Schot David Sim (Gehl Architects, Kopenhagen en tegenwoordig Think Softer in Lund) voor het ontwerpen van steden (Soft City) die uitnodigen om gezond te leven. Zo zijn pleinen synoniem voor publieke gezondheid, aldus Sim, met boulevards en mediterrane pleinen als voorbeeld: ouders zitten er relaxt op het terras, terwijl hun kinderen er veilig kunnen spelen. Lijnrecht daartegenover staan hoge flatgebouwen, waar kinderen al vanaf de vierde verdieping minder gezond zijn dan zij die lager wonen. Bouw liever lage woonblokken, waar een groen binnenhof zorgt voor beweging, ontmoeting en een gunstig microklimaat: warmer in de winter, koeler in de zomer. Gebruik ook de plint van gebouwen, want alles op ooghoogte trekt onze aandacht en bevordert interactie. Van barretjes en terrassen tot voortuintjes voor woningen. Brede, veilige en overdekte stoepen trekken dan nog meer wandelaars en bevorderen opnieuw bewegen en ook ontmoetingen, belangrijke kenmerken van Blue Zones.

David Sim tijdens zijn keynote

Belevingsplein
Ondertussen wordt er in de grote ontmoetingsruimte een belevingsplein ingericht. Paul Edauw is door Festivalpartner Hogeschool Windesheim gevraagd om mee te denken over het vormgeven van een actieve leer- en ervaaromgeving. Zij komen tot een betekenisbrigade, onder meer met jonge leerlingen die aan vier tafels van betekenis werken aan het verbeelden van gezond onderwijs, gezonde zaken, zoals dagbesteding, gezonde zorg en voedsel tot gezonde natuur. Een kunstenaar, Peer, zit al klaar om mensen te inspireren tot creëren en visualiseren. Verderop mag je een lieve brief of wens schrijven aan een onbekende medemens. Later die dag worden deze brieven hartelijk aangeboden aan willekeurige festivalbezoekers: ook zo ontstaan spontane ontmoetingen met als extra verrassing een lief cadeau. Bijvoorbeeld de wens: ‘Geef ruimte en (vooral) Laat ruimte’.

Toetsingsmodel Bruisende buurt
Een rondje langs de standhouders levert een praatje op met ontwikkelaar Blink, die zich creator van geluk en gezondheid noemt en een blauwdruk heeft ontwikkeld voor een Bruisende Buurt. Hoe dat werkt wordt met een eigen toetsingsmodel ‘gemeten’. Dit model bevat drie geluksdeterminanten, dertien thema’s, 60 subthema’s en 150 ontwerpthema’s.

Workshop van welvaart naar publiek welzijn
Terug in de plenaire zaal spreekt Wouter Veldhuis. Hij is stedenbouwkundige, voormalig Rijksadviseur voor de fysieke leefomgeving, directeur van MUST en ambassadeur voor het platform Ruimte voor Lopen. “We staan aan het begin van een transitie van een economie gericht op welvaart naar een economie gericht op welzijn.” Zo’n economie gaat uit van een sociale en wederkerige mens en minder van het calculerende winstjagende individu. Hij vindt er steun voor in Artikel 21 van de Grondwet dat spreekt over ‘de zorg van de overheid gericht op de bewoonbaarheid van het land en de bescherming en verbetering van het leefmilieu’. Thema’s die spelen bij deze transitie zijn: nabijheid, rechtvaardigheid, gelijkheid door ongelijk te investeren, herverdeling, erkenning, representatie, ruimte maken en ruimte laten, vertrouwen, wederkerigheid en gemeenschapsvorming. Zijn uitgebreide visie die hij samen met Simon Franke beschreef is te lezen in het gratis te downloaden essay ‘Onderweg naar de rechtvaardige stad’.

Kwaliteit van leven
De vereniging Samenwerkende Gezondheidsfondsen (SGF) bestaat uit 23 partijen, van het KWF tot ParkinsonNL. Zij promoten een gezonde leefstijl en hebben liefst 420 miljoen euro te besteden. Reina de Kinderen vertelt dat de missie ‘Langer gezond leven voor iedereen in Nederland’ is uitgewerkt in twee programma’s. Op dit moment draait de promotiecampagne Gezonde generatie, die focust op zaken als bewegen, gezonde voeding en niet roken. Dit najaar start de campagne Kwaliteit van Leven, die gaat over thema’s als opgroeien in een gezonde omgeving, gezondheidsverschillen verkleinen en gezondheid meenemen in beleidskeuzes. Rond deze thema’s wil SGF een krachtige coalitie vormen met heldere doelen, verhalen en een routekaart naar 2040.

De kracht van wooncoöperaties
Even een frisse neus halen en een zonnestraal opvangen om tegenover de ingang in een ander gebouw aan te schuiven bij de presentatie van Suzanne van Hoeve, programmanager toekomstbestendig wonen bij de Rabobank en Daniek van der Zanden, productowner wooncoöperaties bij Rabobank Real Estate. “Wij hopen de wooncoöperatie onderdeel te maken van de woningmarkt”, zegt Suzanne. “Het wenkend perspectief van zorg naar vitale gemeenschappen past ook helemaal bij Blue Zones.” Rabobank is al zo’n zes jaar de enige bank die wooncoöperaties financiert. 5 tot 10 procent van de bevolking heeft interesse in het wonen in een wooncoöperatie, zegt Daniek. “Daarmee zou 21 tot 42 procent van het woningtekort kunnen worden opgelost”, mits er ruimte, organisatie en financiering voor is.   

Positieve psychologie
In een heldere en interactieve workshop vertelt Fredrike Bannink (klinisch psycholoog, jurist, auteur en spreker) dat mensen zich in meerderheid richten op negatieve aspecten, ervaringen en informatie. De positieve psychologie focust daarentegen juist veel meer op welbevinden (in allerlei contexten). Velen kennen deze methode bijvoorbeeld van de werkvloer, waar managers vooral je beste kwaliteiten willen aanboren. Positiviteit kun je volgens Frederike ook aanleren en gebruik anders haar praktische tip: “Als je elke avond drie goede dingen noteert die je die dag hebt meegemaakt, maakt je dat echt gelukkiger. Dat geeft een waanzinnig effect.”

Inspiratiesessie: Naar een vitale plek in het buitengebied
Nog een stap verder op het Prodentterrein popelen Sabine Megens van On(t)roerend Goed en architect Melvin Kaersenhout van studio MAEK al om een inkijkje te geven in hun lopende design thinking onderzoek (uitzoomen) naar opties om een oud zwembad in het buitengebied op het Land van Altena te transformeren naar een (regionaal) vitaliteitscentrum. Via interviews zijn al specifieke waarden opgehaald die mensen op deze plek van belang vinden. Die zijn: verbondenheid, veerkracht en verbeeldingskracht. Op basis van deze waarden zijn vier denk- en gesprekslijnen gevonden in bestaande referentieprojecten. Deze kregen de namen ‘Rauw’ (ongepolijste tijdelijkheid), ‘Groene Oase’ (rust, natuur), ‘Lokaaloo’ (identiteit) en ‘Brein’ (van elkaar leren). Sabine en Melvin tonen beelden van de inspiratieprojecten als primeur aan de bezoekers van het Blue Zone Festival en zijn reuze benieuwd naar, en blij met de reacties.

Gezonde Stad
Bij Arcadis zijn tools onderzocht die gemeenten en provincies een gereedschapskist bieden om hun leefomgeving te verbeteren. Voorbeelden zijn de Gezonde Stad Index en de Handreiking groen in en om de stad. De index helpt met data-analyses van zaken als milieu, gemeenschap, buitenruimte, gebouwde omgeving en mobiliteit. De Handreiking biedt vervolgens veel instrumenten voor een praktische invulling. De provincie Utrecht doet dat al met het programma Groen Groeit Mee. In de praktijk blijkt wel vaak dat er naast parkeernormen geen groennormen zijn. Werk aan de winkel!

Beleving
Ha, Tonja van Gorp, domeintrekker bij het Collectief Natuurinclusief en Jasperina Venema, adviseur bij Van Helvoirt Groenprojecten, staan op het punt om met een groepje Blue Zone-wandelaars een buurtparel te gaan ontdekken. En die parel mag er zijn. Na een paar woonstraten waarbij we een diversiteit aan begroeide en onbegroeide (stenen) voortuinen bekijken, steken we een weg over en dalen via een trap af naar een diepgelegen, houten slingerpad door een moerasachtig waterbergingsgebied. Dit is werkelijk even onthaasten, door alle bomen zien we even geen bebouwing meer. Hier kunnen wijkbewoners even pogen om aan te haken bij het ritme van het leven, zoals Gerda Havertong ons vanochtend toewenste.

Bouwen aan Blue Zone Nederland
Antea Group ontwikkelde het programma Bouwen aan Blue Zone Nederland. Daarbij worden, naast aloude technische aspecten (tot en met een geluidswal), de mogelijke ingrepen bepaald die moeten leiden tot fysiek, sociaal en mentaal welbevinden. En dat op basis van een omgevingsanalyse, verdiepende sessies (ook met bewoners) en een kansenkaart met maatregelen tot op straatniveau. Thea van Roosmalen laat zien hoe je daarmee een naoorlogse woonwijk kunt herinrichten. Vooral het terugdringen van autoverkeer biedt enorme mogelijkheden voor vergroening en verbetering van allerlei gezondheidsaspecten (bewegen, ontmoeten, saamhorigheid).

Masterclass Maatschappelijke waarde per vierkante meter
Wat is een fijne stad en hoe meet je dat? Sprekend als een waterval neemt schrijver, spreker en adviseur Vincent Luyendijk, zijn publiek mee in een duizelingwekkende reeks voor- en na beelden van eerst onfijne en nu fijne steden. Een prominent voorbeeld dichtbij huis is een foto op een grijze dag genomen van het voormalige Utrechtse binnenstedelijke ‘verkeersriool’ Catharijnesingel. Daarnaast een foto van de Catharijnesingel nu: de echte singel met water, begroeide oevers, kano’s, honden, kinderen, mensen, de zon schijnt. Eigenlijk hoeft de ‘master’ er weinig aan toe te voegen. Zijn beelden spreken boekdelen. Toch nog iets lezen over fijne steden? Kijk op defijnestad.nl.

En toch, als je nog preciezer wil weten wat de maatschappelijke waarde van fijne steden is dan de beelden je al overduidelijk tonen? Daarvoor pleit Vincent voor een nieuwe meetmethode, de MW/M2, de maatschappelijke waarde per vierkante meter.

Living lab: Cartesius
Vorig jaar won de nieuwe Utrechtse wijk Cartesius de eerste Blue Zone Festival Award. Sinds 2018 wordt daar gewerkt aan en in een Blue Zone. Inmiddels zijn de eerste 322 van 3000 woningen opgeleverd en met die ervaringen wordt voortgeborduurd op een steeds betere invulling van het thema Blue Zone. Daarbij is het uitgangspunt dat een gezonde leefomgeving uitnodigt tot gezond gedrag. Ontmoeten en gemeenschapszin horen daar ook bij en in dat kader bleken simpele picknickbanken al effectieve instrumenten voor de eerste bewoners. Verder jagen een kerstborrel en een buurtfeest de sociale en inclusieve verbanden aan, en dat samen met een heuse en kundige buurtmanager, Delilah Sarmo, die eerdere ervaringen in Leidsche Rijn (Stenen maken nog geen buurt) daarbij nadrukkelijk meenam.

Leerpunten
En dan komt ook aan dit festival een einde. Alex Sievers, neemt namens de Blue Zone Festival Foundation (een gezamenlijk initiatief van ZorgSaamWonen, Acquire, Beyond Now en Den Ham Blue R.) afscheid van het Blue Zone Festival publiek 2025. “Ontzettend bedankt dat jullie er zijn, zegt Alex en benoemt het belangrijkste leerpunt van deze dag, juist in een tijd van schrijnende polarisatie: Samen kunnen we zoveel leren van elkaar. Ik ben dankbaar voor deze dag, en voor alle verbindingen die jullie hebben gecreëerd. Hoeveel dat allemaal waard is, mag wel een gemeten worden vindt de Blue Zone Festival Foundation en memoreert op de valreep van het festival nog eens aan de Blue Zone Festival Score. Wie erover wil meedenken is welkom!. Volgend jaar allicht meer hierover.

Tot volgend jaar in..
Het festival sluit net als vorig jaar af met een Blue Zone Festival Lied. Dit jaar op de muziek van Peter Koelewijns ‘Kom van dat dak af’. Met het refrein zing iedereen elkaar moed en inspiratie toe in het komende jaar. En dan rest er nog één laatste vraag: Waar treffen we elkaar voor het Blue Zone Festival 2026? Sacha de Boer komt met een verassend antwoord: de stad Amersfoort laat zien hoe serieus ze Blue Zones nemen en nodigt de foundation ook volgend jaar uit voor Blue Zone Festival #3. Houd de website in de gaten.