Prettige fysieke leefomgeving essentieel voor leven met dementie

Tjitske Zuidema van Buro Hagelslag gaat het in dit blog hebben over hoe de prettige fysieke leefomgeving bijdraagt aan de kwaliteit van leven voor mensen met dementie. 

Een prettige fysieke omgeving verhoogt de kwaliteit van leven want een mens met dementie is afhankelijk van zijn omgeving. In een ongunstige omgeving zie je meer ziekteverschijnselen en in een gunstige omgeving zie je er minder. Ziekteverschijnselen uiten zich meestal in bepaald gedrag. Ziekteverschijnselen kunnen nadelig worden beïnvloedt door stress en stress komt vaak vanuit de (fysieke)omgeving. Wanneer je de stressvolle omgeving verandert in een mindere stressvolle omgeving zie je ook het gedrag van een bewoner ten positieve veranderen

De fysieke omgeving (het gebouw, de inrichting, het materiaalgebruik enz.) kan dus een positieve en een negatieve invloed hebben op het welbevinden van de bewoners. Maar ook op personeel en bezoekers heeft de fysieke omgeving invloed. Het is immers prettiger werken in een goed ontworpen omgeving en het bezoek komt immers ook liever op bezoek in een woonomgeving die goed aan voelt.

Negatieve invloed op de bewoners

• Stress door angst door de complexiteit van het gebouw
• Stress door desoriëntatie/niet weten waar men is, de omgeving niet herkennen
• Geen controle of invloed hebben op de omgeving (bv. niet op een andere plek kunnen gaan zitten bij te veel drukte)
• Negatieve emoties (agressie, angst, lusteloosheid) door druktebeleving, geen stimulerende omgeving of zich niet thuis voelen

Positieve invloed op de bewoner

• Rustgevend of herstellend effect door kleurgebruik, type meubels (herkenbaar), decoratie en verlichting
• Gezondheid bevorderend gedrag; de fysieke omgeving kan ‘gezond’ gedrag of een gezonde leefwijze stimuleren (meer bewegen) , dan wel negatieve gewoonten doorbreken
• Het hebben van controle op de omgeving (op een andere plek kunnen zitten bij bv te veel drukte)
• Positieve emoties bij een mooi uitzicht en bij het gebruik van planten in de woonomgeving
• De opstelling van het meubilair kan sociale interacties stimuleren maar ook beantwoorden aan de behoeften tot privacy. Het blijkt dat in een omgeving dat sociale interactie stimuleert bewoners ook beter gaan eten. Maar ook aandacht voor looproutes en de plek in de ruimte is belangrijk.
• Een gevoel van veiligheid door voldoende oriëntatiepunten, een goede bewegwijzering, het zicht naar buiten, weten waar je bent, je eigen kamer kunnen vinden.

Om een goede woonomgeving te creëren voor mensen met dementie moet je uiteraard  kennis hebben van (binnenhuis)architectuur en van kleurgebruik maar er is meer nodig. Je moet ook kennis hebben van

• Neurowetenschappen/beschadigde brein
• Waarnemingsstoornissen
• Dementie
• Sensorische informatieverwerking
• Specifieke kennis van verlichting
• Ergonomie
• Hulpmiddelen en andere voorzieningen

Bij het ontwerpen van een woonomgeving zou dus rekening gehouden moeten worden met alle genoemde punten. Een goede woonomgeving is dus niet alleen maar  mooi maar ze moet vooral ook een grote positieve invloed hebben op het welbevinden van de bewoners maar ook op die van het personeel en bezoekers.