Zorgzame straten en buurten: Het kleine helpen heeft grote effecten

Kennisuitwisseling tussen enkele Nederlandse en twee Vlaamse initiatieven

Wat waren Danielle Harkes en ik enthousiast toen we in het voorjaar woonzorgcentrum De Nottebohm in Antwerpen bezochten en daar buurtcoach Inge Melis ontmoetten. Haar verhaal raakte ons direct en we waren onder de indruk van haar ervaringen en enorme betrokkenheid. Tijdens datzelfde bezoek ontmoetten we Koen Kuylen die in Antwerpen veertig zorgzame straten wist te initiëren. Ook zijn verhaal was hartverwarmend én leerzaam. Het deed ons denken aan vergelijkbare initiatieven in Nederland. Daarom leek het ons interessant om een kleinschalige uitwisseling te organiseren tussen enkele Nederlandse en deze twee Vlaamse initiatieven. Dat hebben we vanuit ZorgSaamWonen en Nederland Zorgt voor Elkaar onlangs gedaan. Met deze impressie van de bijeenkomst willen we de opgedane kennis verder verspreiden.

We organiseren de bijeenkomst in een prachtig pand, een oud zusterhuis, in Rotterdam waar ‘aktiegroep het Oude Westen’ vertoeft. Deze bewonersorganisatie bestaat al sinds de jaren 70. Destijds wilde de gemeente de wijk ‘het Oude Westen’ slopen. De actieve bewonersorganisatie wist dit te voorkomen. De wijk bleef behouden en de aktiegroep zet zich sindsdien in om de wijk nóg mooier te maken. Het is één van de bewonersorganisaties in Rotterdam die nog steeds bestaat door verschillende subsidiepotjes aan te spreken. En dus nog steeds als ondersteuner en spin in het web voor de bewoners van het Oude Westen fungeert.

Janet Vos, directeur van ‘stichting Opzoomer Mee’, licht toe dat haar organisatie in opdracht van de gemeente, budgetten toekent voor straatactiviteiten. En dat in deze wijk de actiegroep ook als uitbetaalpunt fungeert. “Het is fijn dat we op deze bijzondere, en bovendien ook nog gunstig gelegen locatie terecht kunnen.”

Na een voorstelrondje geven we het woord aan Koen Kuylen. Hij vertelt ons meer over de zorgzame straten. Volgens hem kan zijn verhaal in één zin worden samengevat: “Buurtgerichte zorg kan niet zonder zorggerichte buren”. Hij probeert buren een zorgzame houding mee te geven. Dat is de basis voor het bieden van spontane hulp." Als je elkaar herkent, groeit het vertrouwen en durf je makkelijker hulp te vragen of hulp te bieden. Het gaat vaak over ‘het kleine helpen’, zoals een lamp verwisselen of vervoer naar het ziekenhuis. Buren kunnen goed signaleren en zien vaak meer dan een professional." Ook betrekt hij winkeliers bij de ontwikkeling van zorgzame straten. Het is belangrijk dat winkeliers tijd maken voor een ‘klapke’, een praatje, en dat ze weten waar ze mensen eventueel naartoe kunnen verwijzen. Een speciale flyer met info voor de winkeliers is hiervoor beschikbaar. Koen grossiert sowieso in allerlei folders en deelt deze ook ruimhartig aan ons uit.

Inge Melis werkt al bijna 26 jaar in de zorg, bij woonzorgcentrum De Nottebohm in Antwerpen, en zag dat mensen langer thuis kunnen wonen als zij een netwerk om zich heen hebben. Zij is ouderen thuis gaan bezoeken om zo’n netwerkje op te bouwen en buurtbewoners met elkaar te verbinden. Zij heeft in haar acht jaar als buurtcoach ervaren dat het goed is om naast de mensen te staan die ze bezoekt. ‘Niet al een doel hebben met een bezoek, maar gewoon aanwezig zijn’, is haar recept. Verder is het raadzaam diverse activiteiten te organiseren zodat er voor ieder wat wils is. Denk aan natuurwandelingen, concerten of gezellige ochtenden met koffie en gebak. Uit die activiteiten ontstaan vaak nieuwe initiatieven, zoals een breiclub.

Annemarie van de Wal vertelt over de voorzorgcirkel. Dat is een kring van acht tot  vijftien mensen die met elkaar afspreken om naar elkaar om te zien. Bijna iedere voorzorgcirkel is weer anders. Het kan ook op verschillende manieren worden georganiseerd: zonder of juist met professionals, geïnitieerd door een welzijnsorganisatie of corporatie of juist alleen door bewoners. Het kan tijdelijk zijn, bijvoorbeeld als iemand uit het ziekenhuis komt en een aantal mensen om zich heen verzamelt voor hand en spandiensten. Het kan ook langdurig zijn. Het doel is hetzelfde: elkaar helpen. Het is fijn als de mensen in een voorzorgcirkel niet meer dan tien minuten lopen of fietsen bij elkaar vandaan wonen.

Hoe vaak Marion Mulder van het netwerk Amsterdamse Stadsdorpen niet de vraag krijgt: ‘zorgzame wijken, dat is toch alleen in dorpen mogelijk’? De Stadsdorpen Amsterdam laten zien dat dit geenszins het geval is. Veertien jaar geleden ontstond het eerste Stadsdorp. Inmiddels zijn er 34 Stadsdorpen en er komen er nog meer bij. Sommige Stadsdorpen werken met ‘binnenbuurten’. Dat zijn  buurten op straatniveau. Mensen hebben binnen zo’n buurt nauwer contact met elkaar, ze helpen elkaar met basale hulpvragen zoals boodschappen doen voor elkaar  of helpen bij vervoer. Iedere binnenbuurt heeft een coördinator. Het netwerk van Stadsdorpen zorgt voor informatie en verbindt de dorpen met elkaar.

Wat Amsterdam kan, dat kan in Rotterdam ook. En hoe! Rotterdam is koploper wat betreft de Lief en Leedstraten. In deze Lief en Leedstraten letten mensen op elkaar. Het concept Lief en Leedstraat is tien jaar geleden ontwikkeld door de Stichting Opzoomer Mee Rotterdam. Deze gemeente heeft inmiddels ruim 900 van deze straten, en ze zijn ook buiten de stad  te vinden. Nederland telt al 2500 Lief en Leedstraten in bijna vijftig gemeenten. Er zijn veel varianten van deze straten, maar het  concept is eenvoudig en dat is meteen ook een grote kracht. In iedere straat is er een gangmaker die een lief en leedpotje beheert en ervoor zorgt dat mensen die aandacht krijgen die ze nodig hebben, zoals. een bloemetje voor iemand die uit het ziekenhuis komt. Zo’n gangmaker weet ook anderen in te schakelen. Ireen van der Lem toont divers materiaal dat ontwikkeld is voor de Lief en Leedstraten, zoals een handig starterspakket voor beginnende straten. Daarnaast is er een peilstok waarmee wordt geprobeerd inzichtelijk te maken of er door de Lief en Leedstraten meer burencontact is. Ireen is er allang van overtuigd. In de verschillende appgroepjes van de straten ziet zij positieve contacten ontstaan. Voor haar betekent dit tegengif bij alle nare dingen die ze op het journaal ziet.

Alle initiatieven hebben te maken met mensen die minder goed te bereiken zijn. Het helpt om verschillende activiteiten aan te bieden, waaronder ook concrete, zoals het repareren van spullen of het werken in de (moes)tuin. Dan hoef je minder sociaalvaardig te zijn om toch mee te kunnen doen. De attenties uit het lief en leedpotje helpen ook. “Contact leggen met iets in je handen verlaagt de vraag- en aanbod verlegenheid”, weet Ireen uit ervaring. Ook moet je het respecteren als iemand echt niet wil meedoen. Soms kan er toch een ingang zijn of de juiste gebruiksaanwijzing worden gevonden. Je moet aan verschillende knoppen draaien, is de conclusie.


Koen Kuylen

Nabijheid is één van de basisingrediënten  om een zorgzame buurt tot een succes te maken, naast enthousiaste kartrekkers en geduld. “Het heeft een eigen ritme, het kost tijd en dat moet je respecteren”, aldus Koen. Het gaat vaak over wat Koen zo mooi ‘het kleine helpen’ noemt. Professionals zijn er voor de complexe hulpvragen, zoals medische zorg.

We hebben nog veel meer thema’s die we willen bespreken. Dat doen we de volgende keer. Intussen sturen we elkaar relevante informatie toe en weten we elkaar te vinden. De inspiratie die we hebben gevoeld en gedeeld, nemen we in onze tassen mee naar huis, om die eruit te halen als we het kunnen gebruiken.

Op de terugweg fiets ik van het station naar huis. In mijn buurt zeg ik de buurman aan het eind van de straat net even iets enthousiaster gedag. Het werkt direct, want ik krijg nageroepen: “Je fietslamp doet het niet. Wist je dat? Straks krijg je een boete.” Kijk, de zorgzame houding is er ook al in mijn straat.

Yvonne Witter, ZorgSaamWonen

Lees meer

Ook interessant / voor u geselecteerd

Vijf jaar ZorgSaamWonen: digimagazine #3
25 november 2024

Het is vandaag, 25 november 2024, een bijzondere dag. We vieren namelijk het 5-jarig jubileum van ZorgSaamWonen…

Lees Verder »
Op zoek naar het DNA van leefbare buurten
22 november 2024

Blauwhoed maakte van een verouderde jaren ’60 portieketagebuurt in Capelle aan de IJssel een leefbare, gemengde…

Lees Verder »
Publicatie 'Door de mazen van het vangnet'
14 november 2024

Hoe kan het dat zorg en ondersteuning vaak onvoldoende aansluiting weten te vinden bij deze mensen? Deze vraag…

Lees Verder »
Het verhaal van Dekkerswald: Van sanatorium naar zorgzame buurt
9 oktober 2024

Het bosrijke, en ook zonnige instellingsterrein ‘Dekkerswald’, langs de weg van…

Lees Verder »
‘Intrinsiek gedreven om de wereld mooier te maken’
1 oktober 2024

Tijdens het ZorgSaamWonen Congres 2024, aanstaande woensdag en donderdag in Den Haag, kun je kennismaken met…

Lees Verder »
Kloosterkwartier in Veghel, buurt van verbinding
15 augustus 2024

Fleur de Koning en de andere buurtverbinders werken eraan om van het Veghelse…

Lees Verder »
Zorgzame gemeenschappen: 5 inspiratievolle voorbeelden
23 juli 2024

Zorgzame gemeenschappen, iedereen lijkt ermee bezig te zijn. Toch zijn…

Lees Verder »
Podcast 'Bouwen aan zorgzame gemeenschappen: makkelijker gedaan, dan gezegd': luister nu alle afleveringen
16 juli 2024

Hoe kunnen we de kracht van de maatschappij nog meer ontginnen? Dat vragen Zenzo Maatschappelijk Vastgoed en…

Lees Verder »
ZorgSaamWonen Award 2024: Jury aan het woord: Ludo Glimmerveen
11 juli 2024

ZorgSaamWonen reikt jaarlijks de ZorgSaamWonen Award uit. Met deze Award willen we verrassende plekken of…

Lees Verder »
Podcast 'Bouwen aan zorgzame gemeenschappen: makkelijker gedaan, dan gezegd': het perspectief op wonen
2 juli 2024

Hoe kunnen we de kracht van de maatschappij nog meer ontginnen? Dat vragen Zenzo Maatschappelijk Vastgoed en…

Lees Verder »
Zuiderpark, van een Eindhovense ‘zorgplek’ naar een ‘gezonde’ buurt
25 juni 2024

De ‘beweging’ van traditionele woon- en verpleegzorg in de instellingen Gagelbosch en Fleuriade aan het…

Lees Verder »
Den Haag, leeftijdsvriendelijke stad
12 juni 2024

De Gemeente Den Haag is sinds 2015 een door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) erkende seniorvriendelijke…

Lees Verder »
Podcastreeks 'Bouwen aan zorgzame gemeenschappen: makkelijker gedaan, dan gezegd', luister nu aflevering drie
11 juni 2024

Hoe kunnen we de kracht van de maatschappij nog meer ontginnen? Dat vragen Zenzo Maatschappelijk Vastgoed en…

Lees Verder »
Maatschappelijke wijkbedrijven maken een veerkrachtige blue zone
11 juni 2024

Blue zones intrigeren Patrick Hoogenbosch van Dazo, ontwikkelaar van wijkbedrijven.…

Lees Verder »
Essay De Architectuur van Alledaagse attentheid
31 mei 2024

In het kader van het project De Architectuur van Alledaagse Attentheid heeft er eind 2023 een eerste studie…

Lees Verder »
Podcast Bouwen aan zorgzame gemeenschappen: luister nu aflevering twee
28 mei 2024

Hoe kunnen we de kracht van de maatschappij nog meer ontginnen? Dat vragen Zenzo Maatschappelijk Vastgoed en…

Lees Verder »
Podcast Bouwen aan zorgzame gemeenschappen: makkelijker gedaan, dan gezegd
14 mei 2024

Hoe kunnen we de kracht van de maatschappij nog meer ontginnen? Dat vragen Zenzo Maatschappelijk Vastgoed en…

Lees Verder »
Ontmoet & Groetpleyn, Zuiderpark Eindhoven, dichtbij en in verbinding
13 mei 2024
Lees Verder »
Zorgsaam samenleven
9 mei 2024

Hoe komen we tot een samenleving waarin mensen hun leven als betekenisvol ervaren, ook als zij zorg of…

Lees Verder »
ZorgSaamWonen Podcast 'Bouwen aan zorgzame gemeenschappen: makkelijker gedaan dan gezegd'
7 mei 2024

Hoe kunnen we de kracht van de maatschappij nog meer ontginnen? Dat vragen Zenzo Maatschappelijk Vastgoed en…

Lees Verder »

Reactie toevoegen

Beperkte HTML

  • Toegelaten HTML-tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd> <h2 id> <h3 id> <h4 id> <h5 id> <h6 id>
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.
  • Lazy-loading is enabled for both <img> and <iframe> tags. If you want certain elements skip lazy-loading, add no-b-lazy class name.