José van Berkum was aanwezig op het ZorgSaamWonen Congres, op 25 november jl. in Rotterdam en schreef er een blog over. Van Berkum is vanuit haar adviesbureau voor communicatie (www.vbcom.nl) gespecialiseerd in welzijn, wonen en technologie voor senioren.

Het ging bij het ZorgSaamWonencongres in Rotterdam niet om de vijf procent van de ouderen die in een verpleeghuis wonen. Nee, die andere vijfennegentig procent, bijna alle ouderen in Nederland dus, daar ging het om. Hoe zorg je ervoor dat zij plezierig en gezond oud worden, in hun eigen huis, en eigen buurt. Nu er een enorm gat gaapt tussen langer thuis blijven wonen en het verpleeghuis, is de opgave om dat gat te dichten. Geen eenvoudige opgave, maar wel één met urgentie. En die kan alleen slagen als bouwers, architecten, gemeenten, corporaties en welzijnsinstellingen meer gaan samenwerken. In Rotterdam, de stad van aanpakkers, zijn ze er al mee gestart, met een programma waarin een meer seniorvriendelijke stad de doelstelling is.

Ouderen zijn redelijk honkvast. Ze worden het liefst oud worden in hun eigen wijk, niet per se in hun eigen woning. In de wijk ligt hun netwerk, zijn ze bekend, hebben ze hun loopjes, komen ze mensen tegen. Maar eenzaamheid ligt desalniettemin op de loer, zeker als er chronische ziekten insluipen, als je alleen overblijft, je kinderen verder weg wonen en de mobiliteit vermindert. En wat dan? Zelfzorg kent zijn grenzen, evenals mantelzorg en de reguliere zorg. Hoe ondersteun je dan ouderen? Wat kun je doen om de kwaliteit van hun leven te vergroten?

Veel, bleek tijdens het congres. Bijvoorbeeld door vitale woongemeenschappen te stimuleren, te werken aan sterke buurten, door het bouwen van geschikte woonvormen, ook/juist voor kwetsbare groepen zoals oudere migranten of mensen met een beperking. Het voorkomt eenzaamheid, zorgt voor actief blijven deelnemen, gezond oud worden, burenhulp. De ambitie klinkt logisch en laat zien dat je behoeftes van senioren snapt, respecteert en honoreert. Maar hoe geef je deze ambities vorm? Hoe zorg je voor de buurt als kloppend hart en wijken waarin het plezierig wonen is?

Vitale woongemeenschappen stimuleren

Hoe krijg je meer reuring en gezelligheid in een seniorencomplex? Hoe zorg je ervoor dat bewoners met een gemiddelde leeftijd van 77 jaar elkaar beter kennen, waardoor het dagelijkse leven een stuk plezieriger wordt.  In Ommoord, in de sociale huurflats van Laurens Wonen, gingen ze met deze vragen aan de slag.  Met behulp van de methode Studio Bruis - Samen Buurten werden bewoners actief betrokken en kregen ze het beheer over de gemeenschappelijke ruimte. ‘We zagen echt mooie vernieuwingen’, zegt mevrouw de Jager, actieve bewoner van één van de flats. ‘Als bewoners leerden we elkaar wat beter kennen, werd gevraagd wat we leuk vonden om te doen, en waar we als bewoners met elkaar naar toe wilden. Respect en geen geroddel over elkaar, daar was iedereen het snel over eens. En zelf activiteiten organiseren, zoals de breiclub, de computerclub, de knutsel-, kaart-, en kookclub. We hebben nu zelfs een scootmobielclub’.

Werken aan sterke wijken

Rekening houden met kleine kinderen is standaard in wijken. Er zijn speelplekjes, veilige straten, de school bij de hand. Rekening houden met senioren levert nét wat andere maar vergelijkbare aanpassingen op. Zoals goed begaanbare wandelpaden, winkeltjes op rollator-afstand, bankjes om even op uit te rusten, plekken waar je elkaar als toevallig tegenkomt, het zorgen voor voorzieningen waar senioren behoefte aan hebben. Zoals de ouderenhub in Prinsenlande, een centrale plek in de wijk met een zwembad, ruimte voor begeleid wonen, een huisartsenpost, en een restaurant. In zo’n hub kunnen ouderen wonen en ook terecht voor zorg, gezelligheid en allerlei praktische zaken.

De eerste hub is op 1 juli geopend, en misschien nog iets te vroeg om er wat over te kunnen zeggen, vertelt Angelique Nijman van de gemeente Heemskerk. Met haar collega Ida Kolkman, ook werkzaam in het sociale domein, bezoekt ze het congres om te kijken wat ze er voor hun gemeente kunnen opsteken. Hoewel Heemskerk een stuk kleiner is, 40.000 inwoners, voelen ze zich wel geïnspireerd. ‘Geweldig dat Rotterdam hier al die kennis wil delen. Je krijgt hier ook bevestiging dat je zelf op het goede pad zit’, aldus Ida. ‘En we horen hier dingen die we in onze eigen context kunnen toepassen’

Bouwen voor senioren

En natuurlijk zijn er steeds meer aangepaste woonvormen. Aangepast in die zin dat naar elkaar omkijken centraal staat en dat dit gedachtengoed zich vertaalt naar de bouw en inrichting. Iedereen profiteert ervan, niet alleen ouderen. Eigentijdse hofjes, zoals het Knarrenhof bijvoorbeeld, zijn zo gebouwd dat bewoners, met behoud van privacy, gezamenlijk activiteiten kunnen ondernemen zoals de tuin bijhouden.  Ook het aantal woongemeenschappen groeit. In zo’n gemeenschap wonen senioren of meerdere generaties samen, meestal in een mengeling van huur- en koopwoningen en vaak geïnspireerd door een gemeenschappelijke interesse. In het milieu bijvoorbeeld, of voeding. In Zorgzame buurten, zoals die in Eindhoven kunnen bewoners gemakkelijk een beroep op elkaar doen en is er een laagdrempelige voorziening waar iedereen welkom is. Yvonne Witter, met Daniëlle Harkes coördinator van het  platform ZorgSaamWonen had er moeite mee om zich te beperken tot een top-tien van nieuwe, eigentijdse woonvormen.

Een buurt kan ziek maken, maar ook gezond. Voor wijkvernieuwing is een andere manier van kijken en samenwerken nodig. En daar blijkt nog vaak de schoen te wringen, vertelt Jasper Klapwijk van Who Cares. Er zijn nog steeds teveel obstakels op de weg naar zorgzame buurten, zoals het vinden van geschikte locaties. Grond blijft schaars en is duur, en wettelijke verplichtingen zitten soms vernieuwing in de weg. Voor actieve bewoners kan het soms frustrerend zijn om te merken dat de overheid eerder tegen- dan meewerkt.

Tijd dus om als gemeente, corporaties, architecten en welzijnsinstellingen eerder en vaker bij elkaar aan tafel te gaan zitten, en samen te kijken hoe de groeiende groep senioren vitaal oud kan worden, zowel in de grote stad als op het platteland.

Deze blog is geschreven door drs. J. (José) van Berkum. Vanuit haar adviesbureau voor communicatie (www.vbcom.nl) is ze gespecialiseerd in welzijn, wonen en technologie van senioren.