Blog: samen zelfstandig wonen als biculturele uitkomst

logo

In maar weinig inzendingen voor de prijsvraag WHO CARES is aandacht gegeven aan onze diverse bevolkingssamenstelling en de waaier aan diverse zorg- en woonbehoeften. Van de woonzorgprojecten die bedoeld zijn voor specifieke doelgroepen hebben we geleerd dat gemeenten het lastig vinden om deze te ondersteunen. En dat terwijl deze projecten de wens om onderlinge hulp te verlenen, faciliteren.

Bron: Who Cares

Tijdens de werkconferentie van WHO CARES Community of Practice in mei 2019 vroeg Harry Moeskops in de talkshow over diversiteit aandacht voor het gebrek aan geschikte woonzorgvormen voor ouderen met een migratieachtergrond. We vroegen hem waarom deze aandacht zo belangrijk is.

Best of both worlds
De coronacrisis heeft Nederlanders veel gekost, maar ook iets opgeleverd: overal ontstaan initiatieven voor onderlinge hulp: bewoners die eenzame ouderen opzoeken, ondernemers omzet bezorgen, en ouders die op school boterhammen smeren voor kinderen die geen ontbijt mee krijgen. Voor Harry Moeskops bewijs dat met name migranten veel onderlinge hulp verlenen en dat er veel te leren is van de initiatieven die zij ontplooien.

Tuinsteden
Hij weet waarover hij praat, als Osdorper. Hij is opgegroeid in die Amsterdamse arbeidersbuurt, waar in de jaren zeventig en tachtig veel mensen uit Marokko en Turkije kwamen wonen. Hij woont er niet meer, maar Harry Moeskops komt nog vaak in de Westelijke tuinsteden, om bewonersinitiatieven op het gebied van wonen en zorg te ondersteunen. We praten daarover in hartje Amsterdam.

Bepalend voor hoe het gaat in de buitenwijken van de grote stad is volgens hem niet de kleur van bewoners, maar vooral de welvaart: "Veel bewoners waren en zijn arm. Tegelijk kennen de buitenwijken wel duidelijk onderscheiden gemeenschappen: mensen zoeken elkaar op en kiezen voor 'ons soort mensen'. Maar dat ligt vaak genuanceerder dan mensen denken."

Zo is er in Nieuw-West geen duidelijke, afgebakende 'Marokkaanse' gemeenschap, maar eerder een aantal gemeenschappen. "Een Berber spreekt soms beter Nederlands dan Marokkaans Arabisch. Maar zelfs onderling verstaan Berbers elkaar niet altijd. Iemand die uit de stad in het zuiden van Marokko komt, heeft niet automatisch veel gemeen met iemand uit een dorp in het noorden."

Verschillen
Ook binnen de gemeenschappen zijn er grote verschillen. "Als je naar de statistieken kijkt, moet je constateren dat de integratie slaagt: mensen met een migratieachtergrond zijn steeds hoger opgeleid en zelfstandiger; een deel van de gemeenschap is even rijk of rijker dan de oer-Hollandse buurman. Maar een deel van de ouderen is nog arm: een kwart van de oudere migranten heeft een laag inkomen."

Oudere migranten kunnen minder goed meedoen in de samenleving. De eerste generatie Marokkaanse 'gastarbeiders' spreekt gebrekkig Nederlands; hetzelfde geldt voor Turkse migranten. Moeskops ziet in de praktijk wat dit betekent: hij geeft taalles aan mensen van Marokkaanse en Turkse komaf. Zijn analyse: "Sociaal isolement versterkt taalproblemen, die weer isolement in de hand werken."

Voor de groep oudere migranten betekent dit vaak een blijvende taalachterstand. "Als ze iets moeten regelen, doen ze een beroep op hun kinderen. Hun ouders woonden nog in het land van herkomst, en ze gingen daarom vaak terug. Terugkeer naar het land van herkomst bleef daardoor lang een optie en een verlangen." Mensen hebben de taal niet geleerd, vaak omdat ze dat niet mochten, ze konden daardoor ook weinig investeren in sociale contacten buiten het werk.

Migratiegeschiedenis
Nu de 'gastarbeiders' van toen ouder worden, verdwijnt het perspectief van terugkeer. Tegelijk gaat de migratie zwaarder wegen naarmate de leeftijd vordert. Moeskops: "Voor gastarbeiders is de migratiegeschiedenis totaal anders dan voor vluchtelingen of mensen met 'koloniale' geschiedenis, zoals Indische Nederlanders, Molukkers en Surinamers. Die geschiedenis moet je recht doen als je nadenkt over oudere migranten."

Veel mensen begrijpen weinig van de verschillen tussen migranten, ziet Moeskops. “Ik begrijp ze zelf ook niet altijd. Daardoor werken veel oplossingen voor de 'achterstand' van oudere migranten niet. Die oplossingen zijn gericht op de korte termijn, worden projectmatig ingezet en gaan uit van een 'normaalverdeling' naar herkomst, generatie, godsdienst en sociaaleconomische status. Ouderen met een migratieachtergrond zijn niet goed te plaatsen omdat hun situatie niet in de normaalverdeling past."

Regels
"De regel voor ouderenhuisvesting is in Nederland bijvoorbeeld vaak dat je geen inwonende kinderen mag hebben. Maar voor een vrouw van 94, gevlucht uit Afghanistan, en haar dochter moet je misschien toch een uitzondering maken, omdat iemand die zo oud is en hierheen gevlucht is zich vasthoudt aan haar dochter. Dat moet je niet regelen met beleid, maar overlaten aan de gemeenschap.”

"Oudere migranten zijn door de generieke en projectmatige aanpak ook achterdochtig geworden: ze kijken de kat uit de boom. Ze vragen zich af wat ze zelf aan een regeling of project hebben, en hoe lang die mensen van buiten deze keer blijven. De benadering moet daarom zijn: vragen naar de biografie van mensen, naar hun achtergrond. Niet om assimilatie af te dwingen, maar om erachter te komen wat de behoefte van mensen is."

Die behoefte verschilt sterk van gemeenschap tot gemeenschap, maar wijkt altijd af van de standaard. "Ghanese ouderen zijn bijvoorbeeld nauw betrokken bij de opvoeding van kinderen. In de Ghanese cultuur staat de overdracht door ouderen centraal. Daardoor kunnen ouderen uit Ghana hier onbedoeld in een isolement raken als die betrokkenheid wegvalt." De oplossing is in dit geval dus niet een aparte woonvorm voor senioren, maar eerder meergeneratiewonen.

Samen zelfstandig
Voor veel andere oudere migranten is samen zelfstandig wonen, in verschillende vormen, wel een oplossing. "Het sluit het beste aan op zowel onze cultuur als op collectieve culturen. Veel steden hebben zelf een oude traditie op het gebied van geclusterd wonen in hofjes. Migranten willen tegelijk graag met mensen uit de eigen cultuur bij elkaar wonen. Als taal een hindernis voor je is, kun je zo toch sociaal contact hebben."

Om samen te wonen heb je wel een beetje schaal nodig, om een logisch samengestelde groep bewoners te krijgen die voorzieningen kunnen delen. Een mooi voorbeeld vormt de groep Iraanse ouderen die vanaf februari samen in Het Nieuwe Schouw in Amsterdam Noord gaan wonen: "Twintig Iraanse ouderen met voldoende spreiding in het complex, één woning als gemeenschappelijke ruimte. Het was heel snel geregeld."

Volgens Moeskops combineren ook initiatieven als het Knarrenhofmet succes twee werelden. “Ze putten uit historische bronnen van onderlinge hulp en solidariteit in een moderne context.”

Die historische bron zijn we misschien een beetje kwijtgeraakt en nu aan het herontdekken. We kunnen daarbij wat leren van biculturele initiatieven: "Het vanzelfsprekende respect van veel migranten voor ouderdom is mooi: een blijk van ontzag voor de ‘overlevers’. Daaruit volgt een vanzelfsprekendheid waarmee kinderen een rooster maken om te zorgen dat hun vader of moeder thuis kan blijven wonen. Dat is een grote kracht.”

Als je het aan samenwonende ouderen zelf vraagt, willen ze niet meer terug. "Ze voelen zich thuis in Nederland te midden van hun landgenoten. Ze zien zichzelf als bicultureel. In die zin is samen zelfstandig wonen best of worlds."

Interview: Jasper Klapwijk
Januari 2021

Ook interessant / voor u geselecteerd

De verhuiscoach
30 juni 2025

Lea is een ervaringsdeskundige ZorgSaamWonen blogschrijfster. Ze voelt een…

Lees Verder »
Woongeluk in Hugo's tuin
24 juni 2025

“Ik ben er een rijker mens van geworden”, zegt een bewoonster van Hugo’s tuin in…

Lees Verder »
Advies van verzorgingshuis naar geclusterd wonen
23 juni 2025

Voormalig minister Agema stelde de vraag aan de Raad van Ouderen of ouderen behoefte hebben aan een woonvorm…

Lees Verder »
Bronkhorst opent ‘hek van de dam’ voor erfbouw
19 juni 2025

In het boerenland is het openzetten van een hek op de dam vaak aanleiding voor een spontane koeiendans omdat de…

Lees Verder »
Wooncoöperatie Boschgaard Den Bosch: inspirerend voorbeeld
18 juni 2025

“Dat dit woonproject gelukt is!” Jurgen Arts van corporatie Zayaz loopt nog…

Lees Verder »
Casa Vita: mini droomdorp in een park
17 juni 2025

Een dorp in het klein. Dat wilde de gemeente Pijnacker realiseren op een terrein vlakbij het metrostation. Met…

Lees Verder »
‘Lekker koken met draadjesvlees. Dan komen ze gelijk!’
2 juni 2025

Middenin de coronatijd werd in Amsterdam-Zuid een opmerkelijke, intramurale zorginstelling geopend. Vandaag…

Lees Verder »
Van woongroep tot verhuisadviseur
28 mei 2025

Lea is een ervaringsdeskundige ZorgSaamWonen blogschrijfster. Ze voelt een…

Lees Verder »
Intergenerationeel woonproject Haven Oost: samen redzaam
27 mei 2025

Onlangs kregen de bewoners van het intergenerationeel wooncomplex Haven Oost in…

Lees Verder »
Ouderen willen verzorgingshuis niet terug
23 mei 2025

Senioren hechten veel waarde aan behoud van zelfstandigheid en privacy bij het kiezen van de woonvorm van hun…

Lees Verder »
Betaalbaar Wonen Prijs Zuid-Holland
14 mei 2025

Werkte jij vanuit een gemeente, corporatie of projectontwikkelaar aan een betaalbaar woningbouwproject in Zuid-…

Lees Verder »
Buurtagenda hulpmiddel bij sociale herstructurering wijken
6 mei 2025

Het Ludgeruskwartier in Deventer is zo’n typische jaren-zestig-buurt met veel verouderde portiek-etagewoningen…

Lees Verder »
Villa Bewust
30 april 2025

Lea is een ervaringsdeskundige ZorgSaamWonen blogschrijfster. Ze voelt een…

Lees Verder »
Kamerbrief over voortgang ouderenhuisvesting
28 april 2025

De ministers Mona Keijzer van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening (VRO) en Fleur Agema van Volksgezondheid…

Lees Verder »
Genegenheid en welzijn belangrijk voor oudere migranten
24 april 2025

Hoe kunnen we het leven van oudere migranten beter ondersteunen – met…

Lees Verder »
Zwols magazine ‘Iedereen een thuis’
23 april 2025

In het magazine ‘Iedereen een thuis’ staan inspirerende verhalen over wonen…

Lees Verder »
Seniorenwoningen waar ouderen samen leven steeds populairder
22 april 2025

Onlangs was er een nieuwsitem bij Eén vandaag over seniorenwoningen. Twee wooncomplexen kwamen in beeld: ‘…

Lees Verder »
Groen in de hoofdrol: De verrassende veelzijdigheid van groen
17 april 2025

Dat groen belangrijk is voor het welzijn van mens en dier staat niet meer ter…

Lees Verder »
Impuls voor Thuishuizen: 'Langer zelfstandig, maar niet in je uppie'
16 april 2025

Op naar 50 Thuishuisprojecten in 2030. Dat is de ambitie van een op 4 april…

Lees Verder »
Podcastaflevering: Zorg en collectief wonen
15 april 2025

Zorg is steeds vaker onderwerp van gesprek bij het collectief wonen. Reden voor Cooplink, kennisnetwerk…

Lees Verder »

Reactie toevoegen

Beperkte HTML

  • Toegelaten HTML-tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd> <h2 id> <h3 id> <h4 id> <h5 id> <h6 id>
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.
  • Lazy-loading is enabled for both <img> and <iframe> tags. If you want certain elements skip lazy-loading, add no-b-lazy class name.